تحلیل بازنمایی فضاهای جنسیتی در نگارگری دوره ایلخانی بررسی فضاهای جنسیتی شده بر اساس نگاره‌های جامع‌التواریخ و شاهنامه بزرگ ایلخانی

نوشتار حاضر تلاشی است تا بر اساس نگاره‌های برجای مانده از دوره ایلخانی، فضاهای جنسیتی بازنمایی شده در آن شناسایی و نسبتِ حضور زنان و مردان مورد مداقه قرار گیرد. در این راستا، نگاره‌های دو نسخه مهم بر‌جای مانده از این دوره، جامع‌التواریخ و شاهنامه بزرگ ایلخانی بررسی شده است. نگاره‌های جامع‌التواریخ، گویای تاریخ مغولان و نگاره‌های شاهنامه بزرگ‌ایلخانی، به تاریخ اساطیری ایران اشاره دارد. طبقه‌بندی نگاره‌ها به مثابه مواد ‌فرهنگی و توجه به فرایند زمانی، از ویژگی‌های روش‌شناختی باستان‌شناسی این پژوهش به شمار می‌رود. با استناد به این موارد، فضاهای بازنمایی شده در دو ساحت کلی فضای غیریکجانشینی (اردوهای مغول) و فضای شهری، تفکیک و به موضوعات مختلف در فضاهای عمومی و خصوصی در هر یک از نگاره ها پرداخته شده است. حاصل پژوهش اینکه در نگاره‌هایی که به تاریخ مغولان اشاره دارد، نقش زنان در فضاهای گوناگون بسیار پررنگ‌تر است و نمی‌توان فضای طرد شده جنسیتی را در آن بازشناخت. در حالی که زنان در نگاره‌هایی با موضوع تاریخ ایرانی، عموماً دارای نقشی منفعلانه و تنها در جایگاه نظاره‌گر در روزنه‌های معماری بازنمایی شده‌اند. ایوان، پرده و پنجره‌های مشبک، از جمله نشان‌های فضایی است که یادآور حضور زنان است. بنابراین فضاهای شهری و ساختمانی که در نگاره‌ها بازنمایی شد‌ه‌اند، از تفکیک‌پذیری‌های جنسیتی بیشتری نسبت به فضاهای اردویی برخوردار است.