خوانش آیکونولوژیک «مجنون» در نگاره های دوران صفویه

یکی از رویکردهایی که برای بررسی محتوای متون تصویریِ غالبا غربی سودمند می‌باشد رویکرد آیکونولوژی (= شمایل شناسی) است. با در نظر گرفتن پاره‌ای از ویژگی‌هایِ خاص نگارگری ایرانی، این رویکرد برای مطالعه برخی نگاره‌های ایرانی نیز مناسب است. از نگاره‌های مربوط به داستان عاشقانه لیلی و مجنون، اثر منظوم نظامی‌گنجوی (12111141م./608535 ه.ق)، می‌توان به عنوان متون تصویری یاد کرد که رویکرد آیکونولوژی برای بررسی آنها، بدون هیچ پیش شرطی، نتیجه بخش است. در این راستا، تمرکز مقاله پیش‌رو بر خوانش آیکونولوژیک انعکاس تصویری «مجنون» در نگاره‌هایی از دوران صفویه (17361501م./1148907 ه.ق) است که وی را پس از ترک قبیله خود به تصویر کشیده‌اند. هدف از این پژوهش مطالعه بازتاب ارزش‌های نمادین در نگاره‌ها و شرح فرهنگی و اجتماعی آنها می‌باشد، که به‌صورت آگاهانه یا ناآگاهانه، منجر به تولید ویژگی‌های بصری شخصیت مجنون در نگاره‌های مورد نظر گردیده است. نتیجه آن‌که نوع پوشش مجنون در نگاره‌های مورد نظر نشان از عدم وابستگی او به هرگونه سامانه و یا جایگاه اجتماعی شناخته شده در دوران صفویه دارد. ازاین‌رو در این مقاله، پس از معرفی اجمالی رویکرد آیکونولوژی، با استفاده از سه لایه درک معنا در این رویکرد به بررسی و مطالعه انعکاس تصویری مجنون در نگاره‌های دوران صفویه پرداخته می‌شود.