ارزیابی رقم‌ها و لاین‌های گندم برای تحمل به خشکی آخر فصل با استفاده از شاخص‌های تحمل و حساسیت به خشکی

این تحقیق به منظور ارزیابی واکنش ژنوتیپ‌های مختلف گندم نان (triticum aestivum l.) و دوروم (triticum turgidum l. ssp. durum) در شرایط تنش خشکی بعد از گلدهی و تعیین مناسب‌ترین شاخص‌های کمی تحمل به تنش خشکی، در سال‌های زراعی 91 1390 و 92 1391 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی زرقان اجرا شد. تعداد 168 رقم و لاین گندم (166 گندم نان و 2 گندم دوروم) در شرایط تنش (قطع آبیاری از مرحله گرده‌افشانی به بعد) و آبیاری کامل در قالب آزمایش آلفالاتیس با دو تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که رقم‌های سیمره، روشن و یکورا روخو(yecora rojo) در شرایط آبیاری کامل و رقم‌های سیمره، روشن و کاپتی در شرایط تنش بیشترین عملکرد دانه را داشتند. با توجه به همبستگی مثبت و معنی‌دار شاخص‌های میانگین هارمونیک (harm)، میانگین هندسی بهره‌وری (gmp)، شاخص تحمل به تنش (sti)، میانگین بهره‌وری (mp)، شاخص مقاومت به خشکی (di)، شاخص عملکرد (yi) و شاخص تغییر یافته تحمل به تنش (mstis و mstip) با عملکرد دانه در شرایط تنش و آبیاری کامل، این شاخص‌ها به عنوان بهترین معیارهای انتخاب در شرایط آزمایش برای تنش خشکی معرفی شدند. غربال ژنوتیپ‌های متحمل به خشکی با استفاده از میانگین رتبه و انحراف معیار رتبه شاخص‌های انتخاب شده و تجزیه بای‌پلات (biplot) با استفاده از تجزیه مولفه‌های اصلی (pca) انجام شد. در نهایت لاین‌ها و رقم‌های سیمره، روشن، کاپتی، اکبری و dn11 به عنوان متحمل‌ترین‌ ژنوتیپ‌ها معرفی شدند.

Evaluation of wheat cultivars/lines for terminal drought tolerance using drought tolerance and susceptibility indices.

AbstractIn order to evaluate the performance of bread (Triticum aestivum L.) and durum (Triticum turgidum L. ssp. durum) wheat genotypes under drought stress conditions after anthesis and determination of the most suitable quantitative drought stress tolerance indices, this investigation was performed during 2011 12 and 2012 13 cropping season in Zarghan Agricultural Research Station. A number of 168 wheat lines/cultivars (166 bread wheat and 2 durum wheat) were evaluated in alpha lattice experiment with two replications under stress (no irrigation after anthesis) and full irrigation conditions. Results showed that Seymareh, Roshan and Yecora Rojo cultivars , under full irrigation and Seymareh, Roshan and Kapeti under stress conditions had maximum grain yield. With respect to positive and significant correlation of Harmonic Mean (HARM), Geometric Mean Productivity (GMP), Stress Tolerance index (STI), Mean Productivity (MP), Drought Resistance Index (DI), Yield Index (YI), Modified Stress Tolerance Index for stress (MSTIs) and Modified Stress Tolerance Index for irrigated conditions (MSTIp), with grain yield under stress (Ys) and full irrigation (Yp) conditions, this indices introduced as the best screening criteria in the experiment situations. Screening of drought tolerant genotypes was performed using Mean Rank and Rank standard deviation of selected indices, and Biplot analysis with regard to Principal Component Analysis (PCA). Finally, cultivars/lines of Seymareh, Roshan, Kapeti, Akbari and DN11 introduced as the most tolerant genotypes.Key words: Wheat, drought tolerance after anthesis, drought tolerance indices, grain yield.