مروری بر تحقیقات گیاهان شورزی در ایران: تبیین چالش ها و ارائه راهکارها

وﺟﻮد ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻈﯿﻢ آبوﺧﺎک ﺷﻮر در ﮐﺸﻮر اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﯿﺎﻫﺎن ﻫﺎﻟﻮﻓﯿﺖ (ﺷﻮرزی) را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﺗﻮﻟﯿﺪ ﭘﺎﯾﺪار ﻋﻠﻮﻓﻪ، ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ و روﻏﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻧﯿﺎز ﺗﻐﺬﯾﻪای ﺟﻤﻌﯿﺖ روﺑﻪرﺷﺪ ﮐﺸﻮر اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﻧﻤﻮده اﺳت. در این مطالعه، تحقیقات شوری انجام‌شده در ایران بر روی گیاهان شورزی از سال 1356 تاکنون بررسی و تحلیل‌شده، به چالش‌ها پرداخته و در پایان نیز راهکارهایی برای آینده ارائه گردیده است. بر اساس تعریف ارائه‌شده در این مطالعه، «شورزی‌ها گیاهانی هستند که از طریق یکی از مکانیسم‌های ممانعت از ورود نمک به گیاه و یا کاهش غلظت نمک در سیتوپلاسم به شرایط شور سازگاری پیداکرده‌اند.» بر اساس این تعریف، این گیاهان را به دو گروه عمده شورزی‌های واقعی و شورزی‌های اختیاری تقسیم‌بندی می‌شوند. بررسی تحقیقات انجام‌شده در کشور بر روی گیاهان شورزی نشان می‌دهد که تحقیقات در ارتباط با گیاهان شورزی از حداقل نیم‌قرن اخیر آغاز شده و از اوایل دهه 80 شمسی افزایش یافته و تاکنون به‌طور روزافزونی در حال رشد است. گیاهانی مانند کوشیا (kochia scoparia)، خرفه (portulaca oleracea) و سلمه‌تره (chenopodium album) به خوبی از جنبه‌های مختلف رشدی بررسی شده‌اند و به‌نظر می‌رسد که گیاهانی مانند کینوا (chenopodium quinoa)، سالیکورنیا (salicornia spp.) و اسپند (peganum harmala) پتانسیل بیشتری برای جلب تحقیقات دارند. در حدود 30 درصد از تحقیقات شورورزی به بررسی جنبه‌های رشدی، 11 درصد به بررسی ویژگی‌های فیزیولوژیک و بیوشیمیایی، 11 درصد به کیفیت علوفه، 11 درصد به به‌کارگیری راهکارهایی برای بهبود تولید، 9% در مورد تغذیه و نیازهای کودی، در حدود 7% مقدار روغن و 28% به موضوعات پراکنده دیگر پرداخته‌شده است. تعداد تحقیقات انجام‌شده در شرایط کنترل‌شده نیز بیش از 2 برابر تحقیقات در شرایط مزرعه‌ای است.

Review on halophytes Researches in Iran: Explanation of Challenges and Offer Approaches

Based on definition in this study, “halophytes are the plants adapted to saline conditions via one of the mechanisms of prevent salt entry to plant or reduced salt concentration in cytoplasm”. Therefore, the halophytes can be divided in two major classes: eu-halophytes and facultative halophytes. Literature review of the country revealed that considerable researches in halophytes has begun from the last half century and were remarkably increased from 2001 right now. The plants such as kochia (Kochia scoparia), purslane (Portulaca oleracea) and lambsquarter (Chenopodium album) have been well evaluated in terms of different growing aspects and it seems that some other plants such as quinoa (Chenopodium quinoa), salicornia (Salicornia spp.) and harmal seeds (Peganum harmala) have greater potential for attracting the researches. About 30%, 11%, 11%, 11%, 9%, 7% and 28% of these researches were conducted on growth aspects, physiological and biochemical traits, forage quality, implementation of strategies to improve production, plant nutrient and fertilization, oil status and others, respectively. The experiments in controlled conditions were more than twice as field experiments. In general, regard to more investigation on forage and oil quality of halophytes, the aspects of medical, sanitary and ornamental of halophytes should be evaluated in sustainable agriculture systems.