ارزیابی تاثیر معافیت‌ها بر تنازلی بودن مالیات بر ارزش‌افزوده در ایران

نظام مالیات بر ارزش افزوده، نظام مالیاتی مدرنی است که می تواند نقش مهمی را در اصلاح نظام مالیاتی ایفا نماید و منابع مالی مورد نیاز دولت را برای انجام وظایف گسترده اش فراهم کند. اما ماهیت تنازلی بودن این نوع مالیات سبب شده تا دولت در راستای دستیابی به یکی از اهداف مهم که همانا کاهش نابرابری و توزیع عادلانه درآمد است، با مانع جدی مواجه شود. به منظور تخفیف اثر تنازلی بودن مالیات ها، به طور کلی دو اقدام اساسی قابل شناسایی است: نخست، اعطای معافیت به آن دسته از کالاهایی که سهم زیادی در سبد بودجه خانوارهای کم درآمد دارند، و دوم، طراحی یک نظام مالیاتی با نرخ های چندگانه که در آن، کالاهای ضروری با نرخ پایین تر و کالاهای لوکسِ مورد استفاده طبقات بالای درآمدی با نرخ های بالاتر مشمول مالیات شوند. راهکار دوم، ضمن پیچیده نمودن سیستم مالیاتی، هزینه های تمکین و اجرا را بالا می برد و به همین دلیل، در ایران راهکار نخست مدّ نظر است. در مقاله حاضر، بر آنیم که با استفاده از آمارهای هزینهدرآمد خانوار (به تفکیک شهری و روستایی) طی سال های 1388 تا 1392 و با به کارگیری جدول دادهستانده به منظور بهبود دقت محاسبات، این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم که اعطای معافیت ها، چه تاثیری بر تنازلی بودن مالیات بر ارزش افزوده داشته است. یافتۀ اصلی مطالعه حاکی از آن است که معافیت ها، شدت تنازلی بودن را کاهش داده اند.