شاخص‌های عدالت محوری در نظام مالیاتی مبتنی بر قوانین مالیات‌های مستقیم و مالیات بر ارزش افزوده

چگونگی تعیین مالیات تاثیر غیرقابل انکاری بر عدالت اجتماعی دارد. مالیات به عنوان ابزاری برای اعمال سیاست‌های مالی و اجتماعی قانونگذار می‌تواند با کارکردی دوگانه از یک سو وسیله‌ای جهت به اجرا درآوردن سیاست‌های مالی دولت به شمار رفته و از سوی دیگر، با اعمال برخی تسهیلات نسبت بعضی از اقشار جامعه، اجرای سیاست‌های اجتماعی دولت را نیز تسهیل نماید. مقصود از عدالت مالیاتی تقسیم درست، به جا و مناسب بار مالیاتی بر عهده مودیان است. به همین منظور این مقاله با هدف شناسایی شاخص های عدالت محوری، در دو قانون مادر مالیاتی یعنی قانون مالیات های مستقیم و قانون مالیات بر ارزش افزوده صورت پذیرفته است. بنابراین صبغه پژوهش ترکیبی می باشد. برهمین اساس در بخش اول پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوا، 68 شاخص بر مبنای چهار ویژگی تناسب، برابری، فراگیری و نصفت برای عدالت محوری مالیاتی احصاء شد و در بخش کمی پژوهش، نتایج با تشکیل گروه خبرگی شامل 35 خبره مالیاتی مورد پرسش و از طریق آزمون های دوجمله ای و فریدمن ارزیابی و رتبه بندی گردید. و در نهایت پیشنهادهایی برای بسط و گسترش عدالت مالیاتی ارائه شد.

justice-oriented indicators in the tax system based on direct tax law and value added tax law

how taxes are determined has an undeniable impact on social justice. tax, as a tool for implementing financial and social policies, can be considered as a means to implement the government’s financial policies on the one hand, and on the other hand, by applying some facilities to some sections of the society, it can also facilitate the implementation of the government’s social policies. the meaning of tax justice is the right, appropriate and proper distribution of the tax burden on the taxpayers. for this purpose, this article aims to identify justice-oriented indicators in two main tax laws in iran, i.e. direct taxes law and value added tax law. therefore, the research method is mixed. based on this, in the first part of the research, using the content analysis method, 68 indicators were calculated based on the four traits of proportion, equality, inclusiveness and fairness for tax-centered justice, and in the quantitative part of the research, the results were obtained by forming an expert group including 35 questioned tax experts and it was evaluated and ranked through binomial and friedman tests. finally, suggestions were made for the expansion of tax justice.