تحلیل رفتار تمکین مودیان مالیاتی در ایران: رویکرد نظریه بازی‌ها

در این مقاله با تکیه بر عوامل اخلاقی، نهادی و سیستمی موثر بر فرار مالیاتی با رویکرد نظریه بازی‌ها، تعاملات میان مودیان و نظام مالیاتی در کشور ایران مورد بررسی قرار می‌گیرد. این تعاملات در سه رده مودیان مالیاتی، مشاوران مالیاتی و دستگاه اجرایی وصول مالیات در کشور مورد مطالعه قرار داده شده است. در این مطالعه مدل پولینزو و پیکهارت برای توصیف تعاملات مودیان مالیاتی در ایران توسعه داده شده است و با استفاده از نتایج تحلیل‌های میدانی پیشین که در فضای مالیاتی ایران انجام شده است، این تعاملات در سطوح سه‌گانه فوق با استفاده از نظریه بازی‌ها مورد ارزیابی و تحلیل قرار می‌گیرد. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد برای جلوگیری از فرار مالیاتی لازم است در باب مصارف مالیات در کشور شفاف‌سازی مقتضی برای مودیان صورت گیرد و به علاوه با شفاف‌سازی و تسهیل فرایندهای مالیاتی نسبت به جلب اعتماد مودیان اهتمام شود. بر اساس این نتایج عدم وجود شفافیت شایسته، ناکافی بودن اطلاعات در تعاملات میان خود مودیان، عدم وجود کنترل‌های قانونی مناسب برای مودیان و مشاوران مالیاتی، یک تعادل باخت- باخت را موجب شده است که نتیجه آن عدم پرداخت مالیات از طرف مودیان و عدم حسابرسی موثر از طرف ماموران مالیاتی است.

analyzing the behavior of tax compliancy in iran: a game theoretical approach

this article tries to provide an analysis of the interactions between taxpayers and tax system based on systematic, institutional, and behavioral factors of the iranian economy. for this goal, this study extends the behavioral model of prinz and pickhardt (2013) to the interactions of iranian agents. with a game theoretical approach, this model studies the relationships of taxpayers, tax consultants, and tax authorities in three different levels, considering the previous field research about the behaviors of tax agents in the iranian economy. the results of the study, in all the three levels, have shown that to prevent tax evasion, there should be transparency about the expenditures of tax money. furthermore, the expectations and trusts for the government should also improve. moreover, this writing presents that there is a “lose-lose” equilibrium in the interactions of taxpayers and tax authorities when tax consultants intervene in the interactions between these two agents. the reasons for this bad equilibrium are lack of proper legal control and transparency for taxpayers in the iranian tax system.