اندازه‌گیری آثار رفاهی پایه‌های مالیاتی مصرف و درآمد

مالیات به مثابه‌ی یک اخلال در نظام بازار است و لذا یکی از پرسش‌های اصلی در نظام مالیاتی، اندازه‌گیری آثار منفی پایه‌های مختلف مالیاتی و ارائه‌ی سیاست‌های جبرانی است، بطوریکه ضمن حفظ درآمدهای دولت، کمترین آثار منفی رفاهی را در پی داشته باشد. مطالعه‌ی حاضر با استفاده از یک مدل تعادل عمومی محاسبه‌پذیر که برای اقتصاد ایران در سال 1390 مقداردهی شده‌است، شاخص‌های رفاهی را برای پایه‌های مالیاتی مصرف و درآمد مقایسه می‌نماید. نتایج برای رفاه کل نشان می‌دهد با فرض ثبات در کسری بودجه دولت، حرکت از پایه‌ی درآمدی به مصرفی موجب افزایش رفاه کل می‌شود؛ هرچند که این افزایش رفاه به‌طور همگن میان دهک‌های درآمدی توزیع نشده‌است. نتایج برای مدلسازی با دهک‌های روستایی و شهری نشان می‌دهد، کاهش نرخ مالیات بر درآمد و جایگزینی آن با مالیات مصرف (تحت شرایط ثبات در کسری بودجه دولت) موجب می‌شود که شاخص رفاهی دهک‌های کم‌درآمد بیش از سایرین کاهش یابد. با افزایش سطح درآمد، اثر منفی رفاهی ناشی از تغییر در سیاست مالیاتی کاهش می‌یابد، هر چند که در دهک آخر روستایی و شهری این الگوی کاهنده به دلیل فرار مالیاتی بالا تغییر کرده و افزایش می‌یابد. در مجموع، در صورتی که سیاست مالیاتی از درآمد به مصرف تغییر نماید، در کوتاه‌مدت آثار منفی آن بر دهک‌های کم‌درآمد بزرگتر بوده و لذا لازم است به‌طور همزمان پوشش تامین اجتماعی نیز برای دهک‌های کم‌درآمد گسترش یابد.

investigating the welfare effects of income and consumption taxes

this study investigates welfare impacts of income and consumption tax bases, using a cge model of iran’s economy in 2011. the results indicate that, under a fixed government revenue, a switch from income to consumption taxation increases total welfare; however, the welfare rise is heterogeneous between income deciles. the mentioned reform causes the welfare index of low-income deciles to decrease more than the others. as income levels increase, the negative welfare effect decreases, although in the last decile (both rural and urban) the decreasing pattern turns into an increasing one, due to tax evasion in higher deciles of income. overall, results show that the negative effects of mentioned reform are greater on low-income deciles and therefore it is necessary to simultaneously extend social security for low-income households.