تحلیل عملکرد، کارایی وصول و چالش‌های اجرایی مالیات بر ارزش افزوده در ایران

گستردگی و مصرفی بودن پایه مالیاتی، پایین بودن هزینه شناسایی و وصول و انتقال بار مالیاتی به مصرف کننده نهایی در اقتصاد از ویژگی های مالیات بر ارزش افزوده است که اجرای کامل آن باعث افزایش کارایی وصول مالیات بر ارزش افزوده می شود. قانون مالیات بر ارزش افزوده با تمام مزیت هایی که می تواند در زمینه شفاف سازی فعالیت های اقتصادی، گسترش پایه مالیاتی و تشویق سرمایه گذاری و تولید داشته باشد، با چالش هایی در حوزه اجرایی مواجه بوده است. بر این اساس، در این تحقیق به تحلیل عملکرد، کارایی وصول و چالش های اجرایی قانون مالیات بر ارزش افزوده در دوره اجرای آزمایشی در ایران پرداخته می شود. عملکرد درآمدی مالیات بر ارزش افزوده بیانگر این است که از اجرای آن تا پایان سال 1395، کل ارقام مالیات بر ارزش افزوده و عوارض برابر 167 هزار میلیارد تومان بوده است. پایه بالقوه مالیات بر ارزش افزوده نیز با استفاده از روش مکنزی (1991) و جدول داده ستانده، 404 هزار میلیارد تومان برآورد شده است. همچنین، نتایج بیانگر این است که نرخ استاندارد، معافیت ها، آستانه مالیاتی، شیوه اجرا و قوانین مالیاتی بر عملکرد و کارایی وصول مالیات بر ارزش افزوده اثرگذار بوده است. در نهایت، کارایی وصول مالیات بر ارزش افزوده به روش مصرف، با لحاظ کردن معافیت ها و تعدیلات لازم در قانون مالیات بر ارزش افزوده 55 درصد محاسبه شده است.