فهم فرآیند سیاست‌گذاری مالیاتی در ایران: عوامل موثر بر دستورگذاری مالیاتی در سطح ملی و بازیگران آن

فهم فرآیند سیاست گذاری عمومی و درک واقعیاتی که طی این فرآیند رخ می دهد، می تواند به یافتن آسیب ها و چالش های آن کمک کرده و منجر به ارائه راهکارهایی برای بهبود آن شود. مهمترین و حساس ترین مرحله از فرآیند سیاست گذاری عمومی، مرحله ابتدایی آن یعنی دستورگذاری است. اینکه کدام مسئله در لیستِ محدودِ دستورکارِ حکومت قرار گرفته و حکومت برای حل آن قصد اقدام داشته باشد، تعیین می کند که کدام افراد و گروه ها منتفع شوند. در سیاست های مالیاتی نیز، به علت حساسیت بیشتر نسبت به سایر سیاست ها، اینکه چه مسئله ای مورد توجه سیاست گذاران قرار گیرد، می تواند محل نزاع و رقابت باشد. در حال حاضر تحقیقات در زمینه فرآیند دستورگذاری در ایران کم و ناکافی بوده و تحقیقات بیشتری نیاز است تا درک بهتری از این فرآیند حاصل آید. در همین راستا، این پژوهش با رویکرد کیفی و راهبرد نظریه داده بنیاد کلاسیک، به دنبال شناسایی عوامل موثر بر فرآیند دستورگذاری مالیاتی در ایران و بازیگران آن است. بدین منظور، در ابتدا داده های اصلی از مصاحبه با سیاست گذاران مالیاتی و افراد نزدیک به آن ها حاصل شده و برای تکمیل داده ها از داده های ثانویه استفاده شده است. سپس با روش های تحلیلی نظریه داده بنیاد کلاسیک، مفاهیم که همان عوامل موثر بر فرآیند دستورگذاری هستند استخراج گردید. این عوامل در سه گروه، دسته بندی شدند: عوامل مربوط به مسئله، عوامل سیاسی و عوامل مربوط به سیاست پیشنهادی. یافته ها شامل 7 عامل و 11 زیر عامل مربوط به مسئله، 4 عامل و 11 زیر عامل سیاسی، و 7 عامل و 12 زیر عامل مربوط به سیاست پیشنهادی هستند که بر فرآیند دستورگذاری مالیاتی تاثیرگذار هستند. در انتها موثرترین بازیگران این فرآیند نیز معرفی شده اند.