برآورد شکاف سیاستی و شکاف تمکین در نظام مالیات بر ارزش‌افزوده ایران و ضرورت استخراج چارچوب منطقی برای اعطای معافیت‌ها

اعطای معافیت ها در نظام مالیات بر ارزش افزوده، علاوه بر آن که موجب افزایش هزینه های تمکین، افزایش هزینه های اجرایی، اختلال در انتخاب نهاده ها به نفع نهاده های واسطه ای وارداتی، ادغام عمودی فعالیت ها و تقویت انگیزه عرضه به خود می شود، از دست رفتن درآمدهای مالیاتی قابل ملاحظه ای را نیز در پی دارد. در این مقاله با استفاده از جدول دادهستانده محصول در محصول (با ابعاد 156 در 156) و حساب های ملی کشور طی سال های 1388 تا 1395، شکاف سیاستی ناشی از اعطای معافیت ها و شکاف تمکین در نظام مالیات بر ارزش افزوده محاسبه شده است. نتایج محاسبات حاکی از آن است که در طول اجرای آزمایشی مالیات بر ارزش افزوده، حدود 260 هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی از دست رفته است. سهم دولت از این میزان درآمد مالیاتی از دست رفته حدود 157 هزار میلیارد تومان بوده است. همچنین سهم شهرداری ها و دهیاری ها بالغ بر 103 هزار میلیارد تومان بوده است که بیش از 2/3 برابر کل وجوه واریزی به حساب نهاده های مذکور در طول اجرای قانون می باشد. با عنایت به یافته های مذکور، مقاله حاضر حاوی دو پیام سیاستی است. اولاً در فرآیند بررسی لایحه مالیات بر ارزش افزوده، از گسترش دایره معافیت ها بایستی به شدت احتراز شود و ثانیاً حتی المقدور معافیت هایی که فاقد منطق علمی است و ردپایی از آن در قوانین دیگر کشورهای مجری نظام مالیات بر ارزش افزوده مشاهده نمی شود، حذف گردند.