مقایسۀ چگونگی جایگزینی واکه‌های کوتاهِ وام ‌واژه‌های انگلیسی و عربی در زبان فارسی

جایگزینی یک واجِ زبان وام‌ دهنده با نزدیک‌ترین آوای موجود در زبان وام‌گیرنده «جایگزینی واج» نامیده می‌شود. زبان‌های انگلیسی و عربی به‌طور مشترک دارای واکه‌های افراشتۀ کوتاه /i/ و /u/ هستند که زبان فارسی فاقد آن‌هاست. هدف این پژوهش توصیفی-تحلیلی که در چارچوب نظریۀ بهینگی(پرینس و اسمولنسکی، 1993 /2004) انجام شده، مقایسه و تبیین چگونگی جایگزینی این دو واکه در وام‌واژه‌های انگلیسی و عربی است. یافته‌های پژوهش پیشِ رو نشان می‌دهد دو واکه کوتاه /i/ و /u/ در وام‌واژه‌های انگلیسی به ترتیب به نزدیک‌ترین واکه‌ها یعنی واکه‌های افراشتۀ کشیده [i] و [u] تبدیل می‌شوند. ولی این دو واکه کوتاه در وام‌واژه‌های عربی به ترتیب به واکه‌های نیم‌افراشتۀ کوتاه [e] و [o] تبدیل می‌شوند؛ زیرا شیوۀ تلفظ دو واکه کوتاه /i/ و /u/ به نشانه‌های نویسه‌ای کسره و ضمه در زبان فارسی بستگی دارد؛ درحالی‌که کسره و ضمه در زبان عربی به ترتیب به‌صورت دو واکه افراشته کوتاه /i/ و /u/ تلفظ می‌شوند، در زبان فارسی به ترتیب به‌صورت دو واکه نیم‌افراشتۀ کوتاه [e] و [o] تبدیل می‌شوند. بنابراین تحلیل تلفظ کسره و ضمه با بهره‌گیری از محدودیت‌های نویسه‌ای که به اطلاعات نویسه‌ای دسترسی دارند انجام شد. این محدودیت‌ها ایجاب می‌کنند که کسره و ضمه در زبان فارسی همیشه به ترتیب باید به‌صورت [e] و [o] تلفظ بشوند.

substitution of short vowels in english and arabic words borrowed by persian: a comparative study

sound substitution is a process whereby a phoneme in a loanword is replaced by its closest phone in the borrowing language. english and arabic share short vowels /i/ and /u/ which are absent in persian. this comparative study aimed at explaining how these vowels are substituted in persian within the framework of optimality theory (prince & smolensky, 1993/2004). the findings indicated that the short vowels /i/ and /u/ in english loanwords are replaced by the long vowels [i] and [u], respectively, because they are the closest vowels to /i/ and /u/. however, they change to mid, short vowels [e] and [o], respectively, in arabic loanwords due to persian orthography. therefore, this process could not be explained using an analysis that is solely phonological. accordingly, the substitution of /i/ and /u/ in arabic loanwords was analysed using orthographic constraints which have access to graphematical information. this comparative study presented arguments in favor of different constraint rankings which cause the occurrences of these processes.