تحلیلی ساختی از واژه‌های مرکب برگرفته از ستاک گذشته «گشت» در زبان فارسی

پژوهش حاضر به بررسی واژه‌های مرکب مختوم به ستاک گذشته «گشت» در چارچوب صرف ساختی پرداخته است. تلاش این پژوهش ارائه توصیفی همزمانی و درزمانی از تنوعات معنایی و نظام طرحواره‌ای ناظر بر واژه‌های حاصل از این ساخت بوده است. داده‌های پژوهش حاضر شامل 202 واژه مرکب بوده که از پیکره‌های همزمانی و درزمانی زبان فارسی همچون پیکره فرهنگیار زبان فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، پیکره پایگاه دادگان زبان فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پیکره بی‌جن‌خان، پیکره برخط گنجور زبان فارسی (ganjoor.net)، فرهنگ زانسو کشانی (1372) و لغتنامه دهخدا (1377) و نیز جستجوگر گوگل گردآوری شده‌اند. روش کار توصیفی-تحلیلی و هدف از پژوهش حاضر بررسی تنوعات معنایی موجود، توصیف ساخت ناظر بر این گروه از واژه‌ها و نیز نگاهی به عملکرد این ساخت در گذر زمان بوده است. برای این منظور ابتدا واژه‌های استخراج شده بر اساس معنی‌ آن‌ها در چهار مقوله معنایی دسته‌بندی شدند. سپس طرحواره ناظر بر آن‌ها به دست داده شد. بررسی‌های درزمانی نشان داد از این ساخت در قرون گذشته، در معنایی متفاوت از آنچه امروزه به کار می‌رود، تولید شده است. همچنین با رواج فضای مجازی در سال‌های اخیر شاهد بروز برخی تغییرات در عملکرد این ساخت بوده‌ایم. با در نظر گرفتن تغییرات درچندمعنایی ناظر بر این ساخت، درنهایت نظام طرحواره‌ای ساخت [x گشت] به دست داده شد. در نظام طرحواره‌ای این ساخت شاهد دو زیرساخت زایا بودیم که واژه‌های جدید از رهگذر آن‌ها تولید شده و دو ساخت ایستا که عامل انگیختگی برخی واژه‌های موجود هستند.

a constructional analysis of compound words taken from the past stem gasht in persian language

the present study examined compound words ending in the past stem gasht in construction morphology. this research tried to describe the diachronic and synchronic of the semantic variations and the schematic system of the words resulting from this construction. the data included 202 compound words collected from diachronic and synchronic corpuses of the persian language, dictionaries, and google search engine. descriptive-analytical method was used to  to answer these questions: what are the systematic semantic variations of the compound words taken from the past stem gasht? what is the superlative construction of compound words derived from the past stem gasht? what are the variations of this construction in diachronic view? for this purpose, the extracted words were classified into four semantic categories based on their meaning. then the main schema was determined. diachronic studies showed that from this construction in the past centuries, the word golgasht was created in a different meaning from what is used today. we also see changes in the functioning of this construction in the social media. by taking diachronic changes and describing the synchronicity of this construction, the schematic system of the construction [x- gasht] was obtained. in the schematic system of this construction, two productive constructions and two static constructions are evident.