بازتاب ایدئولوژی و قدرت در نمایشنامه‌های شکلک و خواب در فنجان خالی با روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف

در این پژوهش، گفتمان دو نمایشنامه از نغمه ثمینی با توجه به هژمونی زمان تولید و مصرف آن‌ها بررسی شده است. در این بررسی، نمایشنامه نه به‌عنوان یک متن هنری صِرف، بلکه به‌عنوان یک عنصر زبانی مطالعه شده که در برگیرندۀ گفتمان‌های مختلف است که در اینجا، کارکرد اجتماعی آن با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، موردبررسی قرار گرفته است. متن‌های انتخاب شده برای این پژوهش، نمایشنامه‌های شکلک و خواب در فنجان خالی هستند که هر دو در بین سال‌های 1384 تا 1388 یعنی همزمان با دولت اصول‌گرا امکان مصرف در جامعه (به معنای انتشار و اجرا) داشته‌اند. با استفاده از مدل سه مرحله‌ای فرکلاف یعنی تحلیل متن، یافتن کارکرد گفتمانی و یافتن کارکرد اجتماعی این نتیجه حاصل می‌شود که گفتمان حاکم در آن دوران بر شکل‌گیری متون تاثیر داشته است و همزمان گفتمان‌های مورداستفاده نویسنده در نمایشنامه‌ها بر اساس جنسیت نویسنده و برخی ویژگی‌های دیگر با مفصل‌بندی گفتمانیِ هژمونی زمانه فاصله دارد. اگرچه نویسنده سعی دارد با استفاده از ابزارهای زبانی از هژمونی فاصله بگیرد، اما میزان این فاصله و چگونگی بازتاب ایدئولوژی و قدرت در متن‌های مورد نظر قابل ‌بررسی هستند.

the representation of ideology and power in naghmeh samini’s sheklak and khab dar fenjan-e khali using fairclough's critical discourse analysis

this study examined the discourses of two dramatic texts written by naghmeh samini according to the hegemony of the time of production and consumption of the text. the plays sheklak and khab dar fenjan-e khali were published in between 2004 and 2008. the selected texts were used over the same time as the fundamentalist government governed. in this research, the plays were not studied as mere artistic texts, but as a linguistic elements that include different discourses. using fairclough's critical discourse analysis, the social practice of dramatic texts were investigated. using his three-stage model, i.e., analyzing the text, finding the discourse practice, and finding the social practice, the texts were analyzed. the results showed that the ruling discourse of that time had an impact on the formation of texts, and at the same time, the discourses used by the author in the plays are based on the author’s gender and some other characteristics. the discourse is far from the articulation of the hegemonic discourse of the time. although the author tries to distance himself from hegemony by using linguistic tools, yet the extent of this distance and how ideology and power are reflected in the texts can be examined.