بررسی فرایند دگرسازی و شگردهای بازنمایی زندگی شرقی ایرانی در گفتمان جیمز موریه

پژوهش حاضر با تکیه بر نظریۀ تئون ون‌دایک، راهبردهای گفتمانیِ جیمز موریه در دگرسازی و بازنماییِ زندگیِ شرقی ایرانی را مورد واکاوی قرار داده است. نگارندگان در این جستار با بررسی رمان سرگذشت حاجی‌بابا کوشیده‌اند به این پرسش‌ مهم پاسخ دهند که ایدئولوژی موریه چه سان بر گفتمان وی تاثیر نهاده است؟ این‌که هویت و شیوۀ زندگی شرقی ایرانی، در گفتمان این نویسندۀ غربی و مسیحی چگونه بازنمایی شده‌ است، پرسش‌ بعدی این مقاله است. در پیوند با این پرسش‌ها، نگارندگان نقش این بازنمایی‌ها را در رویه‌های تولید گفتمان به‌طور انتقادی بررسی کرده‌‌اند. روش انجام این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است و داده‌ها به‌صورت کتابخانه‌ای گردآوری شده‌اند. یافته‌های مقاله نشان می‌دهد در گفتمان موریه، جلوه‌هایی از شرقِ ساخته‌شدۀ ذهن خاورشناسان غربی وجود دارد که در ایدئولوژیِ آنان به‌منزلۀ «غیر» پنداشته شده و با صورتی از نژادپرستی همراه است. بر پایۀ این ایدئولوژی، موریه کوشیده است از طریق دگرسازی منفی‌انگار و هویت‌بخشی به خود از راه انتساب ویژگی‌های منفی به ایرانیان، تصویری ناخوشایند از جامعۀ ایران عصر قاجار ارائه ‌کند. شایان ذکر است که در گفتمان رمان، ساختارهای ایدئولوژیکی به شیوه‌های مختلف در مقوله‌های «معنا»، «ساختارهای صوری» و «بلاغت» اظهار شده‌اند.

a critical analysis of the transformation process and the methods used to show oriental-iranian life in james morier's speech based on haji baba esfahani’ biography novel

taking van dijk's theory and critical approach, this study sought to examine the discursive strategies employed by james morier in the transformation and representation of oriental-iranian life. to do so, by examining haji baba esfahani’s biography novel, the study attempted to answer the following questions: 1) how did morier's ideology affect his speech? 2) how are the identity and life of the eastern-iranian represented in the speech of this western and christian writer? 3) what are the most practical methods and strategies to identify morier's ideology in the novel? to this end, the authors have critically examined the role of these representations in the production processes of colonial discourse. the data were collected from libraries, and the research method was descriptive-analytical. the findings demonstrated that morier's discourse contains representations of the east as it has been conceived by western orientalists, which is seen as “other” in their ideology and connected to racism. on the basis of this ideology, morier has attempted to present an unpleasant picture of iranian society during the qajar era by changing the negative image and giving himself identity by attributing negative traits to iranians. it is worth noting that ideological structures are expressed in several ways in the novel’s discourse in terms of “meaning”, “formal structures”, and “rhetoric”.