تحلیل گفتمان ون دایکی هویت زنان در چهار رمان منتخب فارسی (سووشون، چراغ ها را من خاموش می کنم، سال بلوا، شوهر آهو خانم)

هویت زنان و مسائل پیرامون آن‌ها از موضوعات مهم این روزهای جامعه جهانی است؛ اما این بخش از جامعه به علت برخی سنت‌ها و عادات حاکم بر جوامع و نگاه خاص به آن‌ها، همیشه جنس دوم تلقی شده‌اند. این شیوۀ نگرش به هویت زن در ادبیات داستانی نیز نمود پیداکرده است. تحلیل گفتمان بر این اصل تاکید دارد که نحوه خلق هر گفتمان ریشه در دیدگاه خالق آن گفتمان و شرایط اجتماعی حاکم بر دوره خلق آن گفتمان دارد. در این تحقیق اصول مربع ایدئولوژیک ون‌دایک، کارکرد سه‌گانه گفتمان و همچنین استراتژی‌های گفتمانی به‌کاررفته توسط نویسندگان بررسی شده و رمان‌ها در سطوح معنا، توصیف، سبک و استدلال تحلیل‌شده‌اند. این تحقیق بر روی چهار رمان مشهور فارسی انجام‌شده است. رمان‌های «سووشون» اثر سیمین دانشور، «چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم» اثر زویا پیرزاد، «سال بلوا» اثر عباس معروفی، «شوهر آهو خانم» اثر علی‌محمد افغانی. این تحقیق از نوع کیفی است و به روش توصیفی-تحلیلی انجام‌شده است. علاوه بر آشکار کردن تفاوت بازنمایی هویت زن در آثار نویسندگان زن با نویسندگان مرد، نشان می‌دهیم که چگونه شرایط حاکم بر جامعه، افکار عمومی، اخلاق اجتماعی و حتی اصول تربیتی در خانواده‌ها می‌تواند بر شکل‌گیری هویت مستقل زن و کمرنگ شدن روابط ناعادلانه میان زن و مرد و حتی تغییر آن کمک کند. طی این مقاله استراتژی‌ها را در خدمت سه عامل اصلی، شامل رفتار اجتماعی، رفتار تربیتی و آگاه شدن و آگاهی بخشیدن می‌بینیم که هویت مستقل زن را آشکار، شکوفا و سپس به جامعه اثبات می‌کنند.

applying van dijk’s discourse analysis on the identity of women in four selected persian novels (soovashoon, i will turn off the lights, year of riot, ahu khanum’s husband)

the identity of women and the issues related to them are currently important all over the world, but due to some traditions that govern the societies, this part of the society has always been considered the second class. this way of looking at women's identity has also appeared in fiction. since the discourse analysis emphasizes the principle that the way of creating each discourse is rooted in the viewpoint and opinion of the creator of that discourse and the social conditions and beliefs of that period, considering the principles of van dijk's ideological square, the threefold function of discourse, as well as the discourse strategies used by the authors, the novels were analyzed at semantic, description, style, and reasoning levels. this descriptive-analytical study was done on four famous persian novels: soovashoon by daneshvar, i will turn off the lights by pirzad, year of riot by maroufi, and ahu khanum’s husband by afghan. using the principles and common concepts of van dijk’s discourse analysis, and also through the examination of dialogues, presuppositions, description, interpretation, arguments and other discourse concepts, the formation of the identity of women in different social classes, taking the role of mother and wife, and their efforts to prove their identity were explored. as a result, three factors, including social behavior, educational behavior, and awareness were pinpointed as the main factors of representing women’s identity that allow it flourish.