بررسی تکیه‌ی اسم در گویش مشهدی بر پایه ی نظریه ی واج شناسی مورایی

بررسی ساختار تکیه در گویش مشهدی می‌تواند برخی تفاوت های این گویش را نمایان سازد. در اکثر پژوهش‌های مربوط به تکیه در زبان فارسی تکیه مقوله‌ای صرفی است و آن را در ارتباط با اجزای کلام بررسی می‌کنند اما پژوهش حاضر سعی دارد تفاوت‌های موجود تکیه در مقوله‌ی دستوری اسم را بر اساس نوع و وزن هجا در چارچوب نظریه‌ی مورایی مورد بررسی قرار دهد. از آنجایی که وزن هجا یا همان سبک و سنگین بودن هجا در تعیین تکیه‌ی کلمات موثر است و کشش جبرانی نیز ناشی از وزن هجا می‌باشد، یک ابزار صوری مانند مورا می‌تواند راهگشای مشکلات واج شناختی تکیه باشد. در بررسی‌های گویش مشهدی مشاهده شد که وزن هجا می‌تواند در پذیرش یا عدم پذیرش تکیه موثر باشد. در نهایت مشاهده شد توزیع تکیه در گویش مشهدی صرفا به مقوله‌ی دستوری وابسته نیست بلکه در مقوله‌ی دستوری اسم، ساخت و نوع هجا یعنی سبک و سنگین بودن آن‌ها تاثیر مستقیمی در نوع تکیه دارد علاوه بر آن خوشه‌های دو همخوانی آغازه در تعیین وزن هجا و تکیه نقشی اساسی دارند. نتیجه‌گیری: مشاهده شد هجای سنگین در مجاورت با هجای سبک تکیه را به خود اختصاص می‌دهد مگر اینکه در هجای فوق سنگین شاهد درج واکه و شکست هجای فوق سنگین باشیم که در این صورت تکیه به هجای سبک تعلق می‌گیرد. در مجاورت دو هجای سنگین و فوق سنگین یکسان اولین هجا و هجای دارای خوشه‌ی دو همخوانی آغازین تکیه بر می‌باشد.

investigating stress in mashhad dialect based on moraic phonological theory

examining the structure of stress in the mashhad dialect can reveal some characteristics of this dialect. in most of the researches related to stress in the persian language, stress is a morphological category and it is examined in relation to the components of speech, but the present research tries to investigate the existing differences of stress in the grammatical category of nouns based on the type and weight of the syllable within the framework of moraic theory. finally, it was observed that the distribution of stress in the mashhad dialect is not only dependent on the grammatical category, but in the grammatical category of the noun, construction and type of syllables, their lightness and weight, have a direct effect on the type of stress. they have a fundamental role. conclusion: it was observed that a heavy syllable in the vicinity of a light syllable takes the emphasis, unless we see the insertion of a vowel and the break of the super heavy syllable in the heavy syllable, in which case the emphasis is assigned to the light syllable. in the vicinity of two identical heavy and ultra-heavy syllables, the first syllable and the syllable with a cluster of two initial consonants are relied on.