بررسی تصریح و پنهان سازی ایدئولوژی در روایت های رئالیسم سوسیالیستی

در متون مختلف، متغیّرهای واژگانی و بلاغی نقش برجسته‌ای در جهت‌دارکردن محتوا، و انتقال صریح یا پوشیده‌‌ی ایدئولوژی دارند. در پژوهش حاضر، به منظور ارزیابی میزان صراحت یا پوشیده‌گویی نویسندگان، کارکرد چهار متغیّر سبکی و گفتمان‌مدار «دشنام و دشواژگان»، »واژگان متعلق به گفتمان‌های خاص»، «نمادپردازی و تداعی معانی» و «تمثیل روایی» در تعدادی از روایت‌های رئالیسم سوسیالیستی فارسی، که در فاصله‌ی سال‌های 1320 – 1332 نوشته شده‌اند، در چارچوب سبک‌شناسی انتقادی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست‌آمده نشان می‌دهد که اگرچه همه‌ی نویسندگان آثار مورد نظر در پی انعکاس روح حاکم بر زمانه و مشروعیت‌بخشیدن به ستیز علیه سلطه بوده‌اند، اما در انتقال این ایدئولوژی به مخاطب به دو شیوه‌ی متفاوت عمل کرده‌اند؛ نویسندگان حزبی که در ارتباط مستقیم با حزب توده بوده‌ و آثار روایی خود را به سفارش این حزب تولید کرده‌اند، تمایل چندانی به استفاده از شگردهای پنهان‌سازی ایدئولوژی از جمله نمادپردازی و تداعی معانی و همچنین تمثیل نداشته‌، بیشتر با استفاده از منغیر سبکی کاربرد واژگان متعلق به گفتمان‌های خاص، به انتقال عریان ایدئولوژی مورد نظر پرداخته‌اند؛ این در حالی است که نویسندگان انتقادی و مستقل از حزب توده، با استفاده از شگردهای بلاغی نمادپردازی و تداعی معانی و نیز تمثیل، سعی در عمق‌بخشیدن به متن، پنهان‌سازی ایدئولوژی و القای ضمنی آن به مخاطب داشته، مخاطب را در نه در رویارویی با قدرت ساختاری و سرکوبگر حاکم بر جامعه، بلکه در تقابل با ارزش‌های حاکم و سلطه‌ هژمونیک آن‌ها قرار داده‌اند.

examining the specification and concealment of ideology in the narratives of socialist realism

in ideological texts, lexical and rhetorical variables play a prominent role in directing the content, and conveying ideology explicitly or implicitly. in the present research, in order to evaluate the level of frankness or concealment of the authors, the function of four stylistic and discourse-orientated variables, idioms, vocabularies belonging to specific discourses, symbolization and association of meanings and narrative allegory in a number of narratives of persian socialist realism, written between 1320-1332, have been examined in the framework of critical stylistics. the results show that although all the authors of the works in the question sought to reflect the ruling spirit of the time and legitimize the struggle against domination, but in transferring this ideology to the audience, they have acted in two different ways. party writers who have been in direct contact with the tudeh party and have produced their narrative works on the order of this party, do not have much desire to use the methods of concealing ideology, such as symbolizing and associating meanings, as well as allegory. they mostly use the stylistic alternative of using words belonging to specific discourses to convey the desired ideology naked. this is while critical and independent writers from the tudeh party, using rhetorical techniques of symbolization and association of meanings as well as allegory, have tried to deepen the text, hide the ideology and implicitly induce it to the audience and the audience is placed not only in contrast to the structural and repressive power ruling the society, but in contrast to the ruling values and their hegemonic domination.