تحلیل تلفظ گفتاری صورت‌های مضارع فعل «دادن» بر پایه نظریه بهینگی موازی و رویکرد پیاپی‌ گزینیِ هماهنگ

صورت‌های مضارع فعل «دادن» شامل «می‌دهم»، «می‌دهی»، «می‌دهد»، «می‌دهیم»، «می‌دهید» و  «می‌دهند» از افزوده شدن پیشوند مضارع اخباری (mi-) و شناسه‌های   /-am/، /-i/، /-ad/، /-im/، /-id/ و /-and/ به بن مضارع فعل «دِه» ساخته می‌شوند. تلفظ این صورت‌ها از سه هجا در گونه رسمی به دو هجا در گونه گفتاری کاهش می‌یابد.  طبق «اصل کوشش کمینه» دلیل کاهش شمار هجاها گرایش گویشوران برای صرف انرژی و کوشش کمتر در تولید عناصر زبانی است. هدف پژوهش پیشِ رو که به روش تحلیلی در چارچوب نظریه بهینگی انجام شده، تحلیل فرایندهای واجی، ارائه‌ و رتبه‌بندی محدودیت‌هایی است که برهم‌کنش‌شان موجب تغییر تلفظ این صورت‌ها در گونه گفتاری شده است. روش پژوهش بدین ترتیب است که نخست فرایندهای واجی‌ای که رخ داده‌اند تحلیل می‌شوند و محدودیت‌هایی که برهم‌کنش‌شان موجب رخداد این فرایندهای واجی شده، معرفی و رتبه‌بندی‌ می‌شوند. رتبه‌بندیِ‌ به دست آمده به تدریج تکمیل می‌شود تا در نهایت بتواند تبیین‌کننده همه تلفظ‌های این‌ صورت‌ها باشد. علت اولیه تغییر تلفظ این صورت‌ها رفع التقای واکه‌ /e/ی فعل«دِه» با واکه‌های شناسه‌هاست که از رهگذر حذف واکه /e/ی فعل صورت می‌پذیرد. فرایندهای دیگری که در صورت‌های مختلف فعل «دادن» رخ می‌دهند شامل حذف همخوان /d/ی شناسه‌ها، درج همخوان [n] و افراشتگی هستند. در تلفظ گفتاری صورت‌های «می‌دهد» و «می‌دهید» تیرگی واجشناختی از نوع زمینه‌چین رخ داده است که با بهره‌گیری از محدودیت‌های ویژه دسترسی‌دار به اطلاعات ساخت‌واژی مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. افزون بر این، برای تحلیل رخداد تیرگی واج‌شناختی در تلفظ گفتاری صورت «می‌دهد» از رویکرد «پیاپی ‌گزینیِ هماهنگ» بهره‌ گرفته شده است.

pronunciation of the present/ future forms of ddan(to give) in colloquial persian: opacity in parallel optimality theory and harmonic serialism

the present/ future forms of the infinitive verb dadan (to give) are made by adding the prefix /mi-/ and the inflectional endings /-am/, /-i/, /-ad/, /-im/, /-id/, and /-and/ to the stem /de/. these forms include [mideham] (i give), [midehi] (you (singular) give), [midehad] (s/he gives), [midehim] (we give), [midehid] (you (plural) give), and [midehand] (they give) respectively. the pronunciation of these forms in colloquial persian decreases from three syllables to two because according to the principle of minimal effort speakers tend to use less energy and to make less effort when producing linguistic elements. as a result, these forms are pronounced [midam] (i give), [midi] (you (singular) give), [mide] (s/he gives), [midim] (we give), [midin] (you (plural) give), and [midan] (they give) respectively. this research aims to identify and analyze the phonological processes and constraint rankings that cause the pronunciation of these forms. the rankings are completed gradually until a single inclusive ranking is gained that is capable of explaining all the pronunciations. the primary cause of these pronunciations is the deletion of the verb vowel /e/ to resolve hiatus. other phonological processes that occur include /d/ deletion, [n] insertion, and vowel raising. this paper adopts morphologically indexed constraints to accommodate feeding opacity in [mide] and [midin]. moreover, it applies harmonic serialism to handle opacity in the former.