تبیین حرکت مفعول مستقیم بر پایه شواهد روان زبان شناختی

جایگاه موضوع‌های درونی فعل مسئله‌ای زبان ویژه است. در زبان فارسی تقدم و تاخر موضوع‌های درونی نسبت به هم در ساخت‌های دو‌متعدی موضوعی قابل توجه و متفاوت از ساخت‌های دو‌مفعولی در زبان‌های دیگر است. در دستور زایشی جابه‌جایی مفعول که با قلب نحوی متفاوت است  و در برخی از زبان‌ها مانند زبان‌های اسکاندیناوی رخ می‌دهد،  نخستین بار توسط هولمبرگ (1986) مطرح شد و فراگشت مفعول نام دارد. در این فرایند سازۀ مفعول از محل تولید خود به جایگاهی بالاتر منتقل می‌شود. در زبان فارسی کریمی (2005) و انوشه (1400) معتقدند مفعول مستقیم مشخص و همراه با «را» به جایگاهی بالاتر از مفعول غیرمستقیم جابه‌جا می‌شود. در این پژوهش برآنیم تا فراتر از مرزهای زبان‌شناسی با تکیه بر شواهد عملی و با کمک دو آزمون روان‌زبان‌شناختی از جمله قضاوت دستوری بودن و خوانش خودگام و در چارچوب نظریه پیچیدگی اشتقاقیِ مرنتز (2005) نشان دهیم در ساخت‌های دومتعدی و نیز در ساخت‌های دارای محمول ثانویه، فراگشتِ مفعول مستقیمِ رایی رخ می‌دهد و جمله حاصل بی نشان است اما، مفعول مستقیم بدون «را» دچار فراگشت نمی‌شود. هرگونه جابه‌جاییِ‌ مفعول به‌جز فراگشت، به انگیزه‌های کلامی صورت می‌گیرد و جملات نشان دار تولید می‌کند.

explanation of direct object movement based on psycholinguistics experiments

the position of internal arguments of a verb is a language specific point. in farsi, the position of internal arguments to one another in ditransitive constructions is considerable and distinct from double object constructions in other languages. in generative grammar object movement differing from scrambling and occurred in some languages as scandinavian languages is called object shift. in this operation, based on holmberg (1986) object raises to an upper position. in farsi, karimi (2005) and anoushe (1400) believe that specific and with ‘ra’ direct objects move to upper position than indirect objects. in the present study beyond the border of theoretical linguistics, based on experimental data and with the help of two psycholinguistics tests as grammatical judgement test and self-paced reading also based on derivational theory of complexity of marantz (2005), we intend to show that direct object (with ‘ra’) shift is occurred in ditransitive and secondary predicate constructions producing unmarked sentences but indirect object do not shift. any other object movements except object shift are occurred just because of discourse motivations producing marked sentences.