نمود واژگانی در افعال مرکب مشتق از اسم در زبان فارسی

بررسی نمود واژگانی در افعال مرکب زبان فارسی یکی از موضوعات بحث‌برانگیز در سال‌های اخیر بوده است. در مطالعات این حوزه دو دیدگاه عمده به چشم می‌خورد: در برخی از آثار، «عنصر پیش‌فعل»، اعم از اسم، صفت، و گروه حرف اضافه‌ای عامل تعیین‌کنندۀ کرانمندی فعل مرکب قلمداد شده، و در برخی دیگر، از نقش «فعل سبک» سخن به میان آمده است. هدف از پژوهش حاضر که به تحلیل «ویژگی‌های نمودی افعال مرکب مشتق از اسم» در زبان فارسی اختصاص دارد، بررسی نقش هر یک از اجزای فعل مرکب در ظهور و بروز ویژگی‌های نمودی آن است. در رسیدن به اهداف پژوهش، با استفاده از رویکرد «نحو مرحله‌ی نخست»، مقوله‌ی اسم بر حسب ساخت رویدادی که در خود واژگانی کرده، در قالب دو طبقه‌ی فرایندی و غایتمند طبقه‌بندی شده است. شواهد پژوهش نمایانگر آن است که کرانمندی در افعال مرکب مشتق از اسم رویدادی در زبان فارسی، اساساً تابعی از ساخت رویدادی عنصر پیش‌فعل آنهاست. از این‌رو، افعال مشتق از اسم فرایندی، ناکرانمندند، چرا که اسم فرایندی بر رویدادی دلالت دارد که فاقد نقطۀ پایانی است. در مقابل، افعال مرکب مشتق از اسم غایت مند، به اعتبار آن که اسم مذکور بر رویدادی دلالت دارد که مستلزم وجود یک نقطه‌ی پایانی است، از خوانشی کرانمند برخوردار خواهد بود. نتایج این پژوهش، از یکسو، نشان‌دهنده‌ی خنثی بودن فعل سبک در تعیین کرانمندی فعل مرکب است، و از سویی دیگر، برخلاف دیدگاهی است که در آن تمامی افعال مرکب مشتق از اسم رویدادی کرانمند انگاشته شده است.

lexical aspect in persian denominal complex predicates

the study of lexical aspect in persian complex predicates has been a controversial topic in recent years. as far as telicity is concerned, there are two contrasting approaches in this field: one in which the “preverbal elements”, including nouns, adjectives, and prepositional phrases, are considered to be determinant of telicity; and the other, in which “light verbs” are considered to be determinant. the present research is aimed to study the aspectual properties of persian denominal complex predicates, and the role and contribution of its constituents in the aspectual properties of theses verbs. for this purpose, the first phase syntax is been used to divide the eventive nominal preverbs into two main classes, including process and achievement nouns. evidences have been provided showing that telicity in eventive denominal cprs is determined by the event structure of the nominal preverb. therefore, cprs which benefit from a process preverb are all atelic, due to the non-bounded nature of the nominal, while those with achievement nominals are all telic, due to the bounded event structure of their preverbal element. the result of this study illustrates that light verbs are neutral in determining the telicity of persian complex predicates. moreover, it shows that some cprs with eventive nominals are atelic.