دستور نقش و ارجاع و دستوری شدگی- شواهدی از معین شدگی در فارسی

دستوری‌شدگی فرایندی است که منجر به شکل‌گیری واحدهای دستوری از منابع واژگانی می‌شود یا به‌موجب آن واحدهای دستوری در یک زبان، دستوری‌تر می‌شوند. یافتن مصادیق دستوری‌شده در زبان فارسی پیشتر موضوع پژوهش‌های زبان‌شناختی متعددی بوده است، اما آنچه که در این پژوهش مورد بررسی قرار می‌گیرد پاسخ به این پرسش است که چگونه می‌توان از قابلیت‌های دستور نقش و ارجاع به عنوان یک چارچوب دستوری نقش گرا برای نمایش درجات متفاوت دستوری‌شدگی استفاده کرد؟ پژوهش حاضر، نظری است و نگارنده برای پاسخ به پرسش مذکور، چهار فعل معین در زبان فارسی شامل «باید»، «خواستن»، «داشتن» و «توانستن» را برمی گزیند تا با بررسی رفتارهای واژی نحویشان که بازتاب درجات متفاوتی از معین شدگی آنها برای نمایش نمود، وجهیت و زمان می باشد، قابلیت های نحویِ دستور نقش و ارجاع را در بازنمایی صوریِ دستوری شدگی به تصویر کشد. طبیعتاً چارچوب نظری اتخاذ‌شده در این پژوهش دستور نقش و ارجاع است و هدف، آزمودن سازوکارهای نحوی در این انگارۀ دستوری از جمله ساخت لایه‌ای بند مشتمل بر فرافکنی سازه‌ای و فرافکنی عملگر، و روابط پیوند شبکه برای نمایش صوری دستوری‌شدگی می‌باشد.

Role and Reference Grammar and grammaticalization A perspective from auxiliation in Persian

This paper is concerned with a formal representation of auxiliation in four auxiliary constructions in Persian. These include the modal ‘bayæd’ construction, the futurate ‘xastæn’ construction, the aspectual ‘daštæn’ construction, and the modal ‘tævanestæn’ construction. Coached within a Role and Reference Grammar framework, the study explores the degree of grammaticalization in each construction utilizing three parameters of person/number inflection, tensesensitivity, and contiguity. Each construction reacts differently with respect to these parameters to the extent that the auxiliary verb in the relevant construction receives a distinctive syntactic treatment in the layered structure of the clause. ‘bayæd’ is taken to be a fully developed operator exclusively projected in the operator projection. ‘xastæn’, together with the lexical of head, forms a complex nucleus demonstrating tenseinflection as well in the operator projection. ‘daštæn’, constituting a nonpredicating nucleus, stands in an adnuclear subordinate relation to the lexical head in the progressive construction. ‘tævanestæn’ is the only modal verb within this quadripartite division that fails to constitute an auxiliary construction, due to the fact that it predicates a separate argument structure of its own in the spirit of the least amount of semantic bleaching. These all attest to the fact that the syntactic projection of each auxiliary verb in the layered structure of the clause is a reflection of the degree of grammaticalization in the relevant auxiliary construction.