توصیف اصطلاحات در فرهنگ‌های لغت فارسی و کاربرد آن در فرهنگ‌نگاری براساس رویکرد معناشناسی شناختی

با روی کار آمدن فرهنگ‌های الکترونیکی و با توجه به نارسایی‌های فرهنگ‌های موجود فارسی، ارائۀ شیوه‌ای علمی و مبتنی بر نظریه در فرایند تدوین فرهنگ‌ها ضروری است. یکی از دغدغه‌های حوزۀ فرهنگ‌نگاری، همواره شیوۀ مرتب کردن اصطلاحات و عبارات‌ اصطلاحی بوده است. هدف از پژوهش حاضر ارائۀ اصطلاحات و عبارات اصطلاحی به شیوه‌ای غیر‌خطی در فرهنگ‌ها است. برای رسیدن به هدف پژوهش این پرسش مورد توجه قرار گرفت که چگونه می‌توان شیوه‌ای جدا از شیوۀ متداولِ ترتیب الفبایی و خطی برای فهرست کردن اصطلاحات و ارائۀ معادل‌های آنها در نظر گرفت؟ در این راستا، نگارندگان با تکیه بر روش توصیفیتحلیلی و رویکرد معناشناسی شناختی و مفاهیم مطرح در آن، همچون استعارۀ مفهومی، مجاز مفهومی و نیز دانش متعارف، به بررسی داده‌های برگرفته از فرهنگ دوجلدی فارسی سخن (انوری، 1382) پرداختند. در انتها، نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که با ارائۀ بسته‌های استعاری و مجازی و براساس دانش متعارف اهل زبان در فرهنگ‌های لغت، می‌توان شیوه‌ای غیرخطی برای چینش اصطلاحات و معادل‌های آنها پیشنهاد کرد. اما تمام اصطلاحات قابل تحلیل براساس استعاره، مجاز و دانش متعارف نبودند، زیرا بعضی از اصطلاحات با بخش غیرمجازی زبان ساخته شده‌اند و بر همان اساس هم قابل تحلیل می‌باشند.

The description of idioms in Persian dictionaries and its usage in lexicography: a cognitive semantic approach

Abstract With the emergence of electronic dictionaries and due to the inadequacies of existing Persian dictionaries, a scientific and theorybased approach is required in lexicography. One of the most important problems in lexicography, is the way of arranging idioms and idiomatic expressions. The purpose of the current study is to organize idioms and idiomatic expressions in dictionaries in a nonlinear way. To achieve the purpose of the study, the following research question was proposed: How to use a way other than the usual alphabetical and linear way based on which idioms and idiomatic expressions are presented in dictionaries? To do this, based on descriptiveanalytical method and cognitive semantics approach and its concepts, such as conceptual metaphor and conceptual metonymy, as well as conventional knowledge, the authors have examined the data extracted from Sokhan (Anvary, 1382) twovolume Persian dictionary. The results indicated that by presenting metaphoric and metonymic boxes in dictionaries, and based on the conventional knowledge of the language speakers, a nonlinear way can be proposed for arranging idioms and their equivalents. But not all idioms could be analyzed based on conceptual metaphor, conceptual metonymy and conventional knowledge, because some idioms were made through the nonfigurative part of the language and could be analyzed accordingly.