بررسی کتاب فارسی پایه هشتم از دیدگاه زبان‌شناسی اجتماعی-شناختی

زبان‌شناسی اجتماعی شناختی، نگرشی نو در حوزه‌ زبان‌شناسی است که از تعامل دو رویکرد زبان‌شناسی اجتماعی و زبانشناسی شناختی بوجود آمده و هدف آن بررسی ابعاد اجتماعی شناختی زبان در کاربرد روزمره است. پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی بوده و هدف از آن تحلیل کتاب فارسی پایه‌ هشتم، دوره‌ متوسطه‌ اول (اکبری شلدره، 1397) در چارچوب زبان‌شناسی اجتماعی شناختی است. در این مطالعه، واحد تحلیل &جمله& و داده‌ها به شیوه‌ اسنادی و تمام‌شماری استخراج شده‌اند. از میان 1200 جمله‌ استخراج‌شده، جمله‌هایی که ساختار استعاری داشتند، (500 جمله)، بر اساس طرح‌واره‌های تصوری جانسون (1987) بررسی شدند. از این میان، جمله‌های حاوی متغیرهای اجتماعی (170 جمله) مشخص شده و در پایان تعامل ‏طرح‏واره‏های تصوری با متغیرهای اجتماعی مورد تحلیل (کمّی و کیفی) و بازنمایی قرار گرفتند. در این تعامل 320 مورد طرح‌واره‌ تصوری و 240 مورد متغیر اجتماعی مشارکت داشتند. طرح‏واره‏های تصوری «نیرو»، «حرکت»، «حجم» و «فرایند» و متغیرهای اجتماعی «نگرش اعتقادی و مذهبی»، «فرهنگ» و «همبستگی» بیشترین مشارکت را در تعامل دو رویکرد زبان‌شناسی شناختی و اجتماعی داشتند. گرچه کاربرد بیش از 500 جمله‌ استعاری نشان می‌دهد که مولفان به رشد خلاقیت و تفکرات انتزاعی نوجوانان توجه داشته‌اند؛ اما، با توجه به تعامل 34 درصدی از جمله‌های استعاری با متغیرهای اجتماعی، نگارندگان معتقدند رویکرد زبان‌شناسی اجتماعی شناختی در این کتاب به تمامیت به منصه‌ ظهور نرسیده است. از دیگر یافته‌ها آن‌که هر چه تعداد طرح‏واره‏ها نسبت به متغیرهای اجتماعی در یک جمله بیشتر باشد، آن جمله از پیچیدگی مفهومی بیشتری برخوردار است و عکس آن نیز صادق است. ایجاد حس صمیمیت با کاربرد بالای متغیر «همبستگی»، تبعیض جنسیتی، معرفی فرهنگ ایرانیاسلامی در ساختارهای استعاری از دیگر یافته‌های این پژوهش می‌باشند.

The study of the Eighth Persian book based on social-cognitive linguistics

Cognitive sociolinguistics is a new attitude in linguistics that has appeared from the interaction of two approaches of social linguistics and cognitive linguistics and its purpose is to study the cognitive socio dimensions in daily use of language. This is a descriptiveanalytical study and the purpose is to analyze the Eightth Persian textbook of Junior Secondary School (Akbari Sheldereh, 1397) based on cognitive sociolinguistics. In this study the unit of analysis was &sentence& and all of the texts were examined. From among the 1200 sentences existing in the book, all sentences (500) containing image schemas were extracted while availing from Johnsons’ 1987 research. From among these (500) sentences, the ones (170 cases) containing social variables were determined and finally the interaction of image schemas and social varriables were analyzed (quantitative and qualitative) and repersented. 320 cases of image schemas and 240 cases of social variables have participated in this interaction.The results indicate that the image schemas of &force&, &content&, &path& and &process& and the social variables of &religion and religion attitude&, &culture& and &solidarity& had the most participation in two approaches of cognitive linguistics and sociolinguistics interaction. Although, the use of more than 500 metaphorical sentences indicates that the authors of this book have paid attention to the growth of youth creativity and abstract thinking; but according to the %34 interaction of metaphorical sentences and social variables, the authors believe that the cognitive sociolinguistics approach is not presented enough. The other finding indicates that the more image schemas than social variables make the complex conceptual structure in the sentence; of course, the opposite is true. Creating a sense of sincerity with the high use of &solidarity& variable, gender discrimination and introducing IranianIslamic culture in the metaphorical structures are the other findings of this study.