بررسی ممیزهای عدد در زبان فارسی

ممیز عدد تکواژی است که با اعداد همراه می شود و معدود را قابل شمارش یا قابل اندازه گیری می سازد یا اینکه بر اساس ویژگیهای معدود مثل شکل، جانداری و ... آنها را طبقه بندی می کند. در این مقاله دو گروه عمده ممیزها از یکدیگر متمایز شده اند. ممیزهای کمی که به عنوان واحد شمارش با اسامی شمارناپذیر به کار می روند و برای تعبیر معنایی گروه اسمی لازمند (مثل ممیز لیوان در دو لیوان شیر). این ممیزها در واقع همچون واژه های اندازه گیری عمل می کنند، رابطه معنایی خاصی با معدود ندارند و می توانند بسیار متنوع باشند. در مقابل این ممیزها ممیزهای طبقه ای قرار دارند که بر اساس ویژگیهایی مثل انسان بودن، شکل و ... معدودها را در طبقاتی قرار می دهند. این ممیزها تعداد محدودی دارند، برای تعبیر معنایی گروه اسمی ضروری نیستند و عمدتا با شکل معدود خود رابطه دارند (مثل حلقه در دو حلقه چاه). بررسی داده های فارسی امروز نشان می دهد که ممیزهای این دسته جز در موارد محدودی کاربرد زیادی ندارند و گرایش فارسی نوشتاری و رسمی امروز به حذف این عناصر است، اما در گونه محاوره ای ممیز عام «تا» که با اسامی شمارپذیر به کار می رود، کاربرد نسبتا زیادی دارد.