واکاوی انتقادی فرصت‌ها و امکان‌های تعلیم‌وتربیت کثرت‌مدار در مبانی نظری آموزش‌وپرورش رسمی ایران

تکثر، تنوع و تفاوت جزء جدایی ناپذیر زندگی انسان ها است و وجود جهانی یک دست، هم شکل و تک صدا امری است ناممکن. برای زیستن در چنین جهانی، تعلیم وتربیتی راهگشا و توانمندساز است که این کثرت را به رسمیت شناخته و آن را به شکل موثری به کارگیرد. از این رو هدف پژوهش پیش رو واکاوی انتقادی فرصت ها و امکان هایی است که به طور بالقوه در مبانی نظری و فلسفی آموزش وپرورش رسمی ایران برای تحقق تعلیم وتربیت کثرت مدار وجود دارد. برای این منظور کتاب مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم وتربیت رسمی و عمومی جمهوری اسلامی ایران (1390) به روش نمونه گیری هدفمند از نوع نمونه حیاتی انتخاب شد. با خوانش دقیق این متن و استفاده از تحلیل محتوای کیفی از نوع استقرایی، شش مقوله ی 1. عدالت تربیتی، 2. تنوع و تمایزیافتگی، 3. دیگر پذیری، 4. حفظ و ارتقای آزادی، 5. مدرسه ی منعطف و گشوده، و 6. مشارکت و مداخله مدنی، به عنوان عناصر برسازنده مفهوم تعلیم وتربیت کثرت مدار و به عنوان امکان های نظری این گونه از تعلیم وتربیت در ایران، شناسایی شدند. به رغم این امکان مندی نظری، واکاوی انتقادی نظام تعلیم وتربیت رسمی ایران، به شیوه هرمنوتیک انتقادی، نشان می دهد پیش شرط های کلان تحقق این نوع تربیت در عمل عبارتند از 1.تعهد اخلاقی عرصه ی نظر به پویایی در قبال کثرت مداری، 2. حل تعارض ساختاری میان همه ذی نفعان در نظام آموزشی، 3.توجه به صدای خود کودکان و دانش آموزان در حوزه ی نظر و عمل تربیتی، 4. وجود نظام تربیت معلم کثرت مدار، و 5. وجود راه های مردم سالارانه برای اثرگذاری و مداخله در تصمیم سازی های نظام آموزشی.

a critical analysis of the opportunities and possibilities for inclusive pedagogy in the theoretical foundations of iranian formal education

introduction plurality, diversity, and difference are indisputable realities of the world in which we live. thus, any attempt to turn these qualities into one, unified, mono-logic entity is out of the question. in order to live in such a diversified world, we need an education that values diversity and plurality and rejects the exclusion and marginalization of others. such education is ethically necessary as it not only makes schooling more just through the inclusion of all differences but also pursues to empower all students regardless of their differences and cultural or socioeconomic backgrounds. traditionally, differences and diversity in schooling are regarded as a barrier to learning and a challenge for teachers and educators. that is why educational stakeholders, including teachers, may try to turn these differences into similarities and conformity. if difference and diversity are seen in a positive way by teachers, they will use them as a source of learning for both themselves and the students they are interacting with. every classroom is a small field that represents different voices and perspectives that students bring with them to it. ethically speaking, a pedagogy that embraces and values this plurality maintains educational justice and equity and can benefit both students and teachers. thus, this paper intended to look into the theoretical foundations of iranian formal education to see whether they afford opportunities and possibilities for a pedagogy that embraces diversity and difference. this requires, first of all, a conceptualization of inclusive pedagogy that is responsive to iran’s cultural and social climate. this conceptualization, however, requires a critical evaluation as it is based on potential opportunities for inclusive pedagogy and not the true practice of education in reality. in this regard, the preconditions for the realization of a hypothetical inclusive pedagogy that can be inferred through a careful examination of theoretical and textual sources must be taken into consideration to avoid naive judgments or simplistic conclusions.