تحلیل گفتمان انتقادی کتاب‌ درسی پژوهش و تفکر ششم ابتدایی و تبیین مکانیزم‌ مولفه‌های جامعه‌پذیری آن‌ها

جامعه پذیری از هدف های آشکار تعلیم وتربیت می باشد که به طور رسمی از راه مدارس صورت می گیرد و کتاب های درسی تاثیر بسزایی در جامعه پذیر کردن متعلمین دارد. در واقع مولفه های جامعه پذیری از طریق مکانیسم هایی ارائه می‌شود و روی متعلمین اثر می گذارد که روشن کردن شیوه های تاثیرگذاری آن ها مهم می باشد. در این راستا تحلیل گفتمان انتقادی شیوه ای است که مکانیسم های تاثیر گذاری را آشکار می سازد و در پی نمایاندن ارتباط میان زبان، قدرت و ایدئولوژی است. هدف کلی از انجام این پژوهش نیز، بررسی و تحلیل مولفه های گفتمان مدار کتاب تفکر و پژوهش بر اساس الگوی تحلیل انتقادی گفتمان بود. روش مورد استفاده در این پژوهش، توصیفی و از نوع کمّی و جامعه مورد مطالعه، کتاب تفکر و پژوهش پایه ششم ابتدایی در سال تحصیلی 99-98 بود. لازم به ذکر است بر اساس روش کل شمار، نمونه همان جامعه است. در این پژوهش، محتوای کتاب با استفاده از الگوی ون لیون و اضافه نمودن مولفه های جامعه پذیری شامل ارزش ها، هنجارها، نقش ها و مهارت های زندگی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که نقش های سنتی جنسیتی، نقش های سنی کودک و نوجوان، قانون و مقررات اجتماعی و میثاق اجتماعی، ارزش نظری و مهارت تصمیم گیری دارای بیشترین فراوانی می باشد. ارزش های دینی، سیاسی، ملی و خانوادگی درون گفتمان ها پنهان شده بودند. رسومات، تشریفات، شعائر و سنت های اجتماعی و شیوه های قومی و مهارت های ارتباط موثر و نه گفتن و تحمل برای موفقیت از گفتمان های کتاب حذف شده بودند. فراوانی پنهان سازی کمتر از آشکارسازی، تشخص زدایی کمتر از تشخص بخشی، نامشخص سازی کمتر از مشخص سازی، نام دهی کمتر از طبقه بندی و پیوند زدایی کمتر از پیوند زدن بودند.

a critical discourse analysis of the sixth grade thought and research textbook for explaining the mechanisms of its socialization features

the education system is one of the complex and large social institutions in any society, whichis inextricably linked to social, cultural and economic growth and development, and whichgradually evolves from a simple elementary state towards a better, more complex one. this systemhas created healthy, growing, balanced, developed, and talented human beings, on the one hand,and has satisfied human resource needs in different cultural, social and economic sectors, on theother hand. socialization is one of the major goals of education which takes place at schools wheretextbooks can play a critical role in socializing learners. socialization features are characterizedby some special mechanisms and can affect learners. therefore, clarifying the way suchmechanisms are influencing can be very illuminating. critical discourse analysis (cda) isconsidered as one way for revealing how mechanisms of socialization features work. cda can beused to express the relationship between language, power and ideology. this study was an attemptto analyze the sixth grade thought and research textbook in the 2019-2020 academic yearthrough benefitting from the integration pattern proposed by van leeuwen (1996) and by addingsocialization features, including values, norms, roles and life skills, to the discourse-orientedfeatures of van leeuwen. this was made possible through the use of cda. furthermore, theexisting differences between the relevant features were taking into account by calculatingfrequency, percentage of socialization and discourse-oriented features, and chi square. based onthe findings, traditional gender roles, traditional roles of kids and teens, social rules andregulations, social ceremonies, theoretical values and decision-making skills had the highest levelsof frequency in the textbook. moreover, religious, political, national and familial values werehidden in the relevant discourses of the textbook. additionally, traditions, rituals, rites, social traditions, ethnic practices, effective communication skills, the skill of saying no and tolerance for success were not considered in the textbook