چالش‌های تفکیک دانش‌آموزان تیزهوش و سرآمد: رویکرد ترکیبی

توجه به دانش آموزان نخبه و ممتاز یکی از ایده های کانونی نظام تعلیم و تربیت هر جامعه است. هدف پژوهش حاضر، ارزشیابی چالش های تفکیک دانش آموزان تیزهوش و سرآمد از دانش آموزان عادی می‌باشد. در این پژوهش روش آمیخته اکتشافی به کار گرفته شد. در بخش کمی، از روش توصیفی و در بخش کیفی، از روش مطالعه موردی کیفی استفاده شد. جامعه ی آماری در بخش کمی، دبیران، دانش آموزان و والدین آن ها در کلیه ی مدارس استعدادهای درخشان و نمونه دولتی و تعداد 4 مدرسه عادی در استان بوشهر بود که 70 نفر از دبیران، 260 نفر از دانش‌آموزان و 70 نفر از والدین با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای ساده  انتخاب گردیدند. نمونه ی بخش کیفی، شامل اعضای هیات علمی دانشگاه های شهید چمران اهواز و دانشگاه شیراز و دبیران و دانش آموزان و دانش آموختگان دبیرستان های تیزهوشان و نمونه دولتی استان بوشهر بودند. 15 نفر از اعضای هیات علمی که قبلاً در زمینه تحقیق، دارای مطالعات و یا پژوهش هایی بودند با روش نمونه گیری هدفمند مطلوب و 30 نفر از گروه‌های ذینفع (والدین، دبیران، دانش‌آموزان، دانش آموختگان) با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب گردیدند. ابزار پژوهش در بخش کمی، پرسش نامه محقق ساخته و روش گردآوری داده ها در بخش کیفی، مصاحبه نیمه ساختمند بود. برای تحلیل داده های کمی از آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و  آمار استنباطی مانند تحلیل واریانس تک راهه، استفاده شد و تحلیل داده های کیفی با استفاده از تحلیل مضمون صورت گرفت. نتایج بخش کیفی نشان داد که رویکرد تفکیک در ایران عملکرد قابل قبولی را نداشته است، اما حذف این شیوه به دلیل فراهم نبودن بستر مناسب، امکان پذیر نمی‌باشد. گروه های ذینفع، تفکیک از آغاز سال های ابتدایی، منزلت اجتماعی بالاتر در سطح جامعه و دستیابی به مشاغل بالاتر را از مهم ترین عوامل تسهیل کننده در مسیر مدارس استعداد درخشان و نمونه دولتی و تعریف موجود از مفهوم سرآمدی، نگرش منفی و بی اعتمادی خانواده ها نسبت به عملکرد این مدارس و شدت امتحانات داخلی را مهم ترین عوامل بازدارنده بر می‌شمارند. مخالفین بر دلایلی مانند ایجاد نظام طبقاتی، خلاقیت کشی، ایجاد حس رقابت گرایی مخرب و موافقین نیز بر دلایلی مانند ارزشمندی پرورش نخبگان، تقاضای جامعه برای آموزش کیفی تر و نیاز کشور به شناسایی این افراد، اشاره داشته اند. نتایج حاصل در بخش کمی پژوهش نیز نشان داد که تفاوت معناداری بین نگرش دانش آموزان، اولیاء و دبیران نسبت به ضرورت تربیتی تفکیک و کارکرد جذب وجود ندارد؛ اما در نگرش آن ها به ضرورت اجتماعی تفکیک، تفاوت معنادار است. نزدیک به 60% دانش آموزان نسبت به مطلوبیت و کفایت آزمون ورودی تردید دارند و تقریباً نزدیک به نیمی از هر سه گروه معتقدند تجدیدنظر اساسی در شیوه ی گزینش دانش آموزان، یک الزام است. تفاوت معناداری بین گروه های ذینفع نسبت به پرورش مولفه های سرمایه اجتماعی وجود دارد و تفکیک دانش‌آموزان تیزهوش و سرآمد از دانش‌آموزان عادی نتوانسته است موجب افزایش سرمایه اجتماعی دانش‌آموزان شود.

Challenges of separation of the gifted and talented students: A mixed approach

Paying attention to the elite and talented students has been one of the central ideas of the education system in each community. According to this, the aim of this study is assessment of challenges of seperation of gifted and talented students. Research method is an exploratory mixed type. The data were collected, using both qualitative (interviews) and quantitative (researcher made questionnaire) method. The questionnaire used in this study, included the intellectual foundation of separation with 30 items, and three subscales with reliability of 0.73, facilitating factors subscale with 21 items and the reliability coefficient of 0.83, inhibiting factors subscale with 12 items and a coefficient reliability of 0.85, social capital subscale with four subscales and 29 items, with a coefficient reliability of 0.84. The population in quantitative part was included all of the talented and gifted student’s schools and 4 regular schools in Bushehr province. The samples were appointed of 260 students, 70 parents and 70 teachers. In qualitative part, 15 faculty members of Shiraz University and Shahid Chamran University of Ahvaz and 30 stakeholders (parents, teachers, and students) were interviewed. The qualitative results of this study showed that the separation approach, was not an acceptable performance in Iran, but because of lacking a suitable situation, omitting this approach is not allowed. After identifying the facilitating and inhibiting factors through the talented schools, these factors were presented for stakeholders groups, and the results showed that the factors such as: separation from the first years of primary school, higher social status, and obtaining the best jobs are the most important facilitating factors. Also, the current definition of talented, negative attitude of parents to these schools, and difficulty of internal exams in these schools are the most important inhibiting factors. In quantitative section of results, there was not found any significant differences between the attitudes of different stockholders groups to educational nessesity of separation, and to development of social capital' parameters. Separation of talented students could not raise the social capital of them.