ردیابی حرکات چشمی، رویکردی برای سنجش خواندن برپایه تعامل دیداری

زمینه: حجم اطلاعات دیداری قابل استفاده در پیرامون ما، بسیار زیاد و توان پردازش کل این حجم، از عهده بشر خارج است. آنچه‌که از طریق چشم (تخصصی‌ترین عضو در ادراک بشر) دریافت می‌کنیم دانش ما را درباره جهان خارج شکل می‌دهد. بنابراین حرکات چشمی معرف فعالیت‌های پردازشی ذهن انسان از جمله خواندن و پویش متن و تصویر است. عمده حرکات چشمی انسان شامل خیره شدن و پرش است. چشم، پیام دیداری را تا هنگام انجام یک پرش به مغز منتقل نمی‌کند. بنابراین یک پرش از هر بار اطلاعاتی که از یک خیره‌شدن به‌دست می‌آید، تشکیل می‌شود و خیره‌شدن بعدی برای مشاهده بیشتر اطلاعات در جای دیگر ضروری هستند. ردیابی چشم، روشی برای تحلیل حرکات چشم است که از طریق ابزاری به‌نام ردیاب چشمی، نوع حرکات چشم و موقعیت فضایی و زمانی آنها به‌دست می‌آید. رایج‌ترین سامانه مورد استفاده برای ردیاب چشمی، امروزه ردیاب‌های چشمی بازتاب ویدئویی قرنیه هستند. دو کاربرد پژوهشی ردیاب چشمی در طی قرن بیستم توسعه یافتند: حرکات چشمی در خواندن و حرکات چشمی در مهندسی استفاده‌پذیری برای تعامل کاربران با تولیدات. هدف: این مقاله در پی آن است تا علاقه‌مندان را با روش ردیابی چشم و نیز چگونگی کار با دستگاه ردیاب چشمی در حوزه خواندن آشنا سازد. کاربردهای احتمالی: از آنجا که استفاده از ردیاب چشمی تاکنون مورد توجه پژوهشگران داخلی نبوده است، آشنایی با این ابزار و انواع امکانات آن، زمینه انجام پژوهش‌های کاربردی را در محیط‌های مختلف مانند مطبوعات چاپی و وب مهیا می‌کند. این مقاله می‌تواند اساسی برای انجام پژوهش‌های مشابه در زبان فارسی باشد که تاکنون در این زمینه فعالیتی صورت نگرفته است. اصالت/ارزش: کاربرد روش ردیابی چشم در حوزه خواندن، به‌عنوان روشی مستدل و قابل اثبات، بسیار رایج است. استفاده از ردیاب چشمی در مطالعات مربوط به خواندن با سه رویکرد اساسی انجام می‌شود. در دیدگاه نخست، تمرکز بر پردازش دیداری و کنترل حسی حرکتی است؛ از این چشم‌انداز (ادراک و کنترل حرکت)، خواندن به‌عنوان تکلیفی از پردازش دیداری و کنترل حسیحرکتی که در یک محیط دیداری کاملاً ساختار یافته رخ می‌دهد، دیده می‌شود. دیدگاه دوم، ارتباط بیشتری با علوم شناختی دارد؛ در این قسمت، خواندن به‌عنوان حوزه‌ای از پردازش اطلاعات (فرایند پیچیده گردآوری اطلاعات) بشری که مشابه با فهم یک صحنه دیداری است، در نظر گرفته می‌شود. دیدگاه سوم به‌عنوان رویکردی برجسته و پربار، از سنجه‌های حرکت چشمی برای توسعه و ارزیابی فرضیه‌های روانشناسی زبان درباره پردازش زبان نوشتاری استفاده می‌کند؛ در بیشتر پژوهش‌های این حوزه، سطح پردازش جمله نظیر عامل‌های نحوی، معنایی، عمل‌گرایانه (کاربردی) و دانشجهان آشکار در خواندن، مورد توجه است. این مقاله، پژوهشگران حوزه خواندن را برپایه تعامل دیداری با جدیدترین روندهای مطالعات شناختی خواندن و روانشناسی زبان آشنا می‌کند.