بررسی میزان سازگاری قواعد آر.دی.ای. با آثار وابسته فارسی (مطالعه موردی: شاهنامه)

مقدمه: یکی از هدف های عمده سازماندهی و فهرستنویسی آثار، بازیابی آثار وابسته به یک اثر می‌باشد. ازآن‌جا که آثار ادبی فارسی دارای آثار وابسته زیادی در کتابشناسی ملّی ایران می‌باشند، بنابراین فهرستنویسی این آثار، حائز اهمیت است. از طرفی، آر.دی.ای. استاندارد جدید فهرستنویسی است که جایگزین قواعد فهرستنویسی انگلوامریکن، ویرایش دوم می شود. این پژوهش بر آن است تا با استفاده از پیشینه های کتابشناختی آثار وابسته فارسی، میزان سازگاری قواعد آر.دی.ای. را با این آثار بررسی نماید. هدف پژوهش، تعیین میزان انطباق قواعد آر.دی.ای. با آثار وابسته فارسی (مطالعه موردی: شاهنامه) می باشد. روش‌شناسی: پژوهش حاضر پیمایشی است و با استفاده از روش تطبیقی و بصورت ارزیابانه انجام گرفته است. جامعه پژوهش حاضر، متشکل از 1125 پیشینه کتابشناختی آثار وابسته به شاهنامه در فهرست پیوسته کتابشناسی ملی ایران است که از میان تمام پیشینه ها، 4 گروه اثر وابسته که از نظر کاربرد پرتعداد بودند و کاملترین عناصر کتابشناختی را در خود داشتند انتخاب و مورد مطالعه و انطباق قرار گرفتند. برای پاسخ به پرسش پژوهش، چهار پیشینه کتابشناختی از آثار وابسته به شاهنامه (برگزیده، برگزیده – شرح، شرح، و برگزیده – ترجمه) که دارای فهرستنویسی انگلوامریکن، ویرایش دوم است انتخاب شده و قواعد آر.دی.ای. بر آن اعمال شده و انطباق و عدم انطباق این قواعد با آن در جداول نشان داده شده است. یافته ها: قواعد آر.دی.ای. به میزان 66/91 درصد با آثار وابسته برگزیده و برگزیدهشرح شاهنامه و به‌میزان 90/90 درصد با آثار وابسته شرح و برگزیدهترجمه شاهنامه سازگار می‌باشد. بدین ترتیب قواعد آر.دی.ای. با پیشینه‌های مورد بررسی بیش از 90 درصد انطباق دارند. بحث و نتیجه‌گیری: پژوهش حاضر، روش تطبیقی را شیوه مناسب برای پیاده سازی قواعد توصیف و دسترسی منبع (آر.دی.ای.) دانسته است، یعنی پیشینه هایی که هم اکنون در کتابشناسی ملی ایران موجود است حفظ شده و مورد مطابقت با قواعد آر.دی.ای. قرار داده شود و این قواعد بر روی آن پیاده سازی شود. البته پیاده سازی آر.دی.ای. مستلزم وجود بستری مناسب در پیشینه های تولید شده قبلی است. پیشنه هایی که در حال حاضر در کتابشناسی ملی ایران موجود است کامل نمی باشند و دارای نواقص و کاستی هایی است که جهت پیاده سازی آر.دی.ای. باید بررسی و تکمیل شود و نواقص برطرف گردد. با توجه به اینکه آثار وابسته در حوزه های مختلف به خوبی سازماندهی و فهرست نشده اند و در فرایند جستجوی آن، امکان بازیابی منابع نامرتبط وجود دارد پیشنهاد می گردد ضمن پژوهشی به شناسایی آثار وابسته و نحوه سازماندهی این آثار اقدام گردد. همچنین پیشنهاد می گردد تا طی پژوهشی میزان انطباق آثار سایر حوزه ها که دارای آثار وابسته زیادی هستند مانند تاریخ، حقوق و ... با قواعد توصیف و دسترسی منبع (آر.دی.ای.) مورد بررسی قرار گیرد.