تاثیر آموزش سواد دیداری بر رشد خلاقیت و مولفه‌های آن در دختران ده‌ساله براساس دیدگاه گیلفورد با محوریت کتاب تصویری بدون‌کلام

مقدمه: سواد دیداری که به معنای مهارت تفسیر علائم، خطوط و رنگ ها و درک پیام در تصویر است، به‌دلیل تسلط تصویر بر متن در عصر حاضر، از ضروریات و مکمل سواد اطلاعاتی است (acrl, 2011). علاوه بر اینکه خوانش صحیح کتاب های تصویری بدون متن، در گرو برخورداری از مهارت سواد دیداری است، این کتاب ها می توانند ابزاری در خدمت آموزش سواد دیداری نیز باشند. از آنجایی که افزایش مهارت سواد دیداری با رشد خلاقیت، رابطه مستقیم دارد، بنابراین کتاب تصویری  می تواند ابزاری برای آموزش سواد دیداری و افزایش خلاقیت باشد. بدین منظور پژوهش با هدف بررسی تاثیر آموزش سواد دیداری بر میزان رشد خلاقیت و مولفه های آن در دختران ده‌ساله محصل در دبستان های شهر مشهد با محوریت کتاب تصویری انجام شده است.روش شناسی: پژوهش حاضر، از نظر هدف کاربردی و از نظر نوع پژوهش، در زمره پژوهش های نیمه تجربی با پیش آزمون و پس آزمون همراه با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش، همۀ کودکان دختر 10 ساله محصل در دبستان های مشهد در سال تحصیلی 98-99 بود که از این میان آنها 30 نفر به‌صورت تصادفی انتخاب شد و در دو گروه آزمایش (15 نفر) و کنترل (15 نفر) قرار گرفت. گروه آزمایش به مدت 16 جلسه، آموزش و تمرین سواد دیداری را دریافت کرد. ابزار گردآوری اطلاعات، آزمون خلاقیت تصویری تورنس و پرسشنامه محقق ساخته سواد دیداری کودک بود که توانایی آزمودنی ها را سنجید. روایی پرسشنامه سواد دیداری، با نظر متخصصان علوم ارتباطات تایید شد و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ (0.91) مورد محاسبه قرار گرفت. برای تحلیل داده ها، از آزمون کوواریانس یک متغیره استفاده شد.یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که میان نمرات خلاقیت کودکانی که آموزش سواد دیداری را دیده اند، با کودکانی که این آموزش ها را ندیده اند، تفاوت معنادار وجود دارد؛ به‌طوری که این آموزش ها منجر به افزایش شاخص های سیالی، انعطاف‌پذیری، ابتکار و بسط در ایده های آنان و در نتیجه باعث افزایش میزان خلاقیت آنان شده است.نتیجه : اکنون پرداختن به آموزش سواد دیداری در کنار سواد اطلاعاتی به‌دلیل سلطه تصویر، از سوی کتابداران مطرح است. به خصوص اینکه این مهارت می تواند بر توانائی افراد نظیر خلاقیت اثرگذار باشد. آموزش سواد دیداری اقدامی مشترک بین اعضای هیئت‌علمی، کتابداران، موزه داران، آرشیوداران، حرفه مندان منابع بصری، و متخصصان فناوری آموزشی است (acrl, 2011)، اما در مدارس، به‌صورت تفننی برگزار می شود (فلسفی، 1394) و مسئولیت سایر نهادهای آموزشی به ویژه کتابخانه ها را برجسته می کند. به‌منظور پرداختن به این آموزش لازم است، نظیر پژوهش حاضر، پروتکل های آموزشی با مشارکت دیگر حوزه ها نظیر ارتباطات و علوم تربیتی تقویت شود. همچنین ضرورت دارد از راهکارهای چندگانه به‌منظور آموزش بهره گرفته شود. این پژوهش از کتاب تصویری برای آموزش استفاده کرد. در نتیجه می توان بیان کرد علاوه بر اینکه درک کتاب تصویری نیازمند سواد دیداری است، خود نیز به‌عنوان ابزار آموزش سواد دیداری استفاده شود. بنابراین پژوهش های آینده باید به بررسی چگونگی تقویت سواد دیداری در کتابخانه، افزایش آن در کاربران، شناسایی کتاب های تصویری موثر و نیز شناسایی پروتکل مناسب آموزشی بپردازند.

The Effect of Visual Literacy Training on the Growth of Creativity and Its Components in Ten year old Girls based on Guilford’s View with a focus on Non - Verbal Picture Books

Introduction: Visual literacy, which means the skill of interpreting signs, lines and colors and understanding the message in the image, is a necessity of the present age and complements information literacy due to the mastery of the image over the text. In addition to teaching information literacy skills, librarians are expected to teach visual literacy components as well. In addition to reading wordless picture books that rely on visual literacy skills, these books can also be used as tools to teach visual literacy. Since the improvement of visual literacy skills is directly related to the growth of creativity, picture books can be a tool for teaching visual literacy and increasing creativity. For this purpose, the aim of this study was to investigate the effect of visual literacy training on the growth of creativity and its components in tenyearold girls in primary schools in Mashhad with the focus on picture books.Methodology: The present study, in terms of applied purpose and in terms of the type of research, was among the quasiexperimental researches with pretest and posttest with the control group. The statistical population of the study was all 10yearold girls studying in primary schools of Mashhad in the academic year of 199899, of them 30 were randomly selected in two experimental (15) and control (15) groups. The experimental group received visual literacy training and practiced for 16 sessions. Data collection tools were Torrance Visual Creativity Test and a researchermade child visual literacy questionnaire that assessed the subjects’ abilities. The validity of the Visual Literacy Questionnaire was confirmed by communication experts and its reliability was calculated by Cronbach’s alpha coefficient (0.91). Univariate covariance test was used to analyze the data.Findings: Research findings showed that there is a significant difference between the creativity scores of children who have received visual education training and children who have not received this training; These training sets have led to an increase in fluidity, flexibility, initiative and expansion in their ideas and as a result, increased their creativity.Conclusion: Librarians now focus on teaching visual literacy alongside information literacy due to image dominance, as this skill can affect the ability of people such as creativity. Visual literacy training is a common practice among faculty members, librarians, musicologists, archivists, visual resource professionals, and educational technology professionals, but is held in schools as a hobby. It emphasizes the responsibilities of other educational institutions, especially libraries. In order to address this education, as in the present study, it is necessary to strengthen educational protocols with the participation of other fields such as communication and educational sciences. It is also necessary to use multiple strategies for training. This research used a picture book for education. As a result, it can be stated that in addition to understanding visual books that require visual literacy, it can also be used as a visual literacy training tool. Therefore, future research should examine how to enhance visual literacy in the library, increase it in users, identify effective picture books, and identify appropriate educational protocols.