مجموعه‌سازی منابع کتابخانه‌ای ایران: تحلیل محتوای آثار در 5 دهه اخیر

مقدمه: به‌منظور تحلیل کیفی و کمّی محتوای متون مجموعه‌سازی علم اطلاعات و دانش‌شناسی در ایران، منابع موجود از آغاز پیدایش متون مجموعه‌سازی تا ابتدای دهه 90، شناسایی، مقوله‌بندی و مورد بررسی قرار گرفته است. روش ‌شناسی‌: مقاله مروری تحلیلی حاضر، به روش کتابخانه‌ای و با استفاده از تحلیل محتوای متون، انجام گرفته است. به این منظور، عبارت‌ها و کلیدواژه‌هایی همچون «مجموعه‌سازی در کتابخانه‌ها»، «انتخاب و تهیه مجموعه کتابخانه»، «مجموعه‌گستری»، «تهیه و سفارش کتاب»، «گزینش کتاب»، «خط‌‌مشی کتابخانه»، و «مجموعه‌سازی در کتابخانه‌های ایران»، در تمامی پایگاه‌های علمی ایران در حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، مورد جست‌وجو قرار گرفت و در نهایت، بر اساس متون بازیابی‌ شده، سه دسته عمده، یعنی کتاب‌ها، مقاله‌ها و پایان‌نامه‌های این حوزه در طی 5 دهه، 40، 50، 60، 70، و 80، مقوله‌بندی و در هر دهه با توجه به مولفه‌های موضوعی موردنظر در این پژوهش، تحلیل محتوا شد. یافته‌ها: در مجموع بیش تر آثار منتشرشده (40.58)، به موضوع نیازسنجی اختصاص دارد. پس از آن به ترتیب موضوعات فناوری‌ها (26.66 درصد)، ابزارهای انتخاب (18.20 درصد) و خط‌مشی‌ها (14.61 درصد) مورد توجه نویسندگان حوزه مجموعه ‌سازی بوده است. حدود نیمی از کل آثار منتشرشده در حوزه مجموعه ‌سازی در 5 دهه اخیر، مربوط به مقاله هاست (195 اثر). 119 اثر (30.52 درصد) مربوط به پایان‌نامه ‌هاست و 76 اثر (19.48 درصد) نیز کتاب ‌های منتشرشده در این حوزه را شامل می‌ شود. بیش تر کتاب‌های انتشاریافته در حوزه مجموعه ‌سازی تالیفی هستند و مقاله ‌های انجام شده در این حوزه، بیش تر به نیازسنجی و ارزیابی منابع و مجموعه‌ های کتابخانه ‌های مختلف اختصاص دارد. به نظر می‌رسد نتایج تمامی پایان‌نامه‌های انجام‌شده در این حوزه، به‌صورت مقاله علمی منتشر نشده است. نتیجه‌ گیری: نتایج این پژوهش که منتج به اطلاع از چگونگی انجام پژوهش‌ها و آثار منتشرشده در این حوزه خواهد شد، ضمن پی بردن به فرصت‌ها و پر نمودن شکاف‌های موجود در حوزه مجموعه‌سازی، می‌تواند همچون نقشه راه پژوهشگران، مولفان و ناشران عمل کند. هم‌چنین، بازخورد این تحلیل‌ها و ارزیابی‌ها، با نشان دادن نقاط قوت و ضعف وضعیت موجود، موجب ارتقاء کمی و کیفی مطالعات و نیز انتشارات و تناسب آن‌ها با نیازهای آموزشی و پژوهشی در این حوزه خواهد شد.

Acquisition of Library Resources in Iran: a Content Analysis of Last 5 Decades

Introduction: In order to analyze the qualitative and quantitative content of acquisition literature on knowledge and information science in Iran, resources until the early 90s were identified, classified, and studied. Methodology: This review analysis study is applied using the content analysis of texts. Phrases and Keywords such as &Acquisition in the Libraries&, &Selecting and Preparing of Library Collection&, &Collection Development&, &Preparing and Ordering Books&, &Book Selection&, & Library Policy& and &Acquisition in Iran Libraries& were searched in all Iranian scientific databases in the field of Knowledge and information science. Finally, based on the retrieved documents, existing works in this field during 5 decades were classified and in every decade, according to the component under consideration in this study went under a content analysis. Findings: In general, most of the published works (40.58) are allocated to the subject of need assessment. Subjects of technologies (26.66%), selection tools (18.20%) and Acquisition Policies (14.61%) were heavily considered. About half of all publications on acquisition area in the last 5 decades related to articles (195 works). 119 works (30.52%) related to theses and 76 ones (19.48%) included published books in this area. Most of the published books were authored in the area and articles done in the area, were allocated to need assessment and evaluation of resources and collections of various libraries. It seems that not all these conducted in this field have been published as a scientific paper. Conclusion: The results will be led to knowledge of how to carry out research and publish works in this area, also explore the opportunities and fill the gaps in the acquisition area, and can design a practical map for researchers, authors and publishers.