موانع رشد ظرفیت پدیدۀ نظریه‌پردازی در ایران: موردکاوی دانشگاه تربیت مدرس

مقدمه: نظریه‌پردازی از کلیدی‌ترین بنیان‌های علمی است و دانشمندان و کشورهایی به این مقام نائل می‌شوند که به لحاظ علمی پیشرفته باشند. به نظر می‌رسد هنوز این پدیده آن‌گونه که باید در ایران رشد نکرده است و کماکان دانشگاه‌های ایرانی در این زمینه ضعیف هستند. هدف این پژوهش واکاوی موانع کلیدی رشد ظرفیت نظریه‌پردازی در کشور است. روش‌شناسی: رویکرد این پژوهش کیفی و جهان‌بینی آن در فلسفۀ تفسیرگرایی با آمیزه‌ای از عمل‌گرایی تعریف می‌شود. به این دلیل که پژوهش حاضر با هدف اصلی شناسایی موانع رشد نظریه‌پردازی در دانشگاه تربیت مدرس و ارائۀ راهکارهایی برای گسترش ظرفیت نظریه‌پردازی انجام شده است، پژوهشگران با عوامل انسانی مواجه هستند که کنش‌گران اصلی نظریه‌پردازی به شمار می‌‌آیند. از منطق استقرایی برای شناسایی موانع و راهکارها و دسته‌بندی آنها استفاده شد. پس رویکرد کیفی برای پاسخ‌گویی به اهداف پژوهش به رویکرد کمی ترجیح داده شد. نوآوری کلیدی پژوهش حاضر که آن‌را از دیگر پژوهش‌ها متمایز می‌کند در روش‌شناسی است. از آنجا که این مطالعه با روش کیفی انجام شده دید بهتری از بافت واقعی به دست می‌دهد. با تکنیک «نمونه‌گیری متخصص» 12 نفر از اعضای هیات‌علمی دانشگاه تربیت مدرس از حوزه‌های گوناگون علمی گزینش شدند و با آنها به شکل حضوری مصاحبه شد. یافته‌ها: موانع بسیاری هستند که می‌توانند سر راه پیشرفت نظریه‌پردازی قرار گیرند. در یک نگاه کلی می‌توان این موانع را به دو گروه کلی موانع فراگیر و برون سازمان و موانع سازمانی دسته‌بندی کرد. موانع سازمانی ریشه در سازوکارها و مدیریت دانشگاه تربیت مدرس دارند و شاید در موسسه‌های دیگر به چشم نخورند. این موانع را می‌توان در هفت دستۀ کلی شامل کمبود پیوند نهادی، محدودیت منابع سازمانی، نظام نادرست ارزشیابی، ضعف ارتباط علمی، آموزش ناکارآمد دانشگاهی، کیفیت پایین علمی دانشجویان، و بی‌مسئولیتی پژوهشگران سازماندهی کرد. نتیجه‌گیری: نظریه‌پردازی از کلیدی‌ترین پدیده‌های علمی است که باید با جدیت در فضای علمی ایران دنبال شود و نخستین گام برای تحقق این پدیده شناسایی موانعی است که رشد آن‌را کند می‌سازند. پژوهش حاضر با رویکرد کیفی انجام شده که دیدی ژرف از موانع نظریه‌پردازی به دست می‌دهد و دسته‌بندی تازه‌ای مطرح می‌کند که تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری را در این زمینه عملی می‌سازد. کلیدی‌ترین کارکرد این پژوهش برای سیاست‌گذاری و گسترش ظرفیت نظریه‌پردازی در دانشگاه تربیت مدرس است. با توجه به یافته‌های این پژوهش می‌توان تصمیم‌هایی کلیدی طرح کرد که در نهایت به حذف موانع بیانجامد و این ظرفیت را در دانشگاه به وجود آورد. اگرچه، شاید سیاست‌گذاران آموزش عالی در کشور نیز می‌توانند چنین مدلی را در دیگر دانشگاه‌ها و موسسه‌های پژوهشی کشور پیاده‌سازی کنند.

Barriers to the Theory Building in Iran (Case Study: Tarbiat Modares University)

Introduction: Theorizing is one of the key scientific foundations and most scientists and countries are at the same levels of science that are highly advanced. That is why the upstream documents related to science, technology and innovation in Iran have also paid particular attention to this issue. However, it seems that this phenomenon has not yet made significant progress in Iran. The purpose of this study is to explore the main obstacles to the growth of theoretical capacity in the country. Methodology: The worldview of this research is defined in the philosophy of interpretiveism with a mixture of the pragmatism. A methodology for answering selected research questions is ethnography with a mixture of the grounded theory. Interviewed with 12 experts from Tarbiat Modares University, interviews data were coded and analyzed in Maxqda. Findings: There are many obstacles that can prevent leading to theorizing. In a general view, these barriers can be categorized into two broad categories of general nonorganizational barriers and organizational barriers. Since the focus of this study is on organizational barriers, these barriers can be organized into seven general categories, including the lack of institutional linkages, organizational resource constraints, incorrect evaluation systems, poor academic communications, inadequate university education, students’ poor academic quality and the inertia of scholars. . Conclusion: Theorizing is one of the key scientific phenomena that must be pursued with seriousness in the scientific field of Iran and the first step towards realizing this phenomenon is identifying obstacles that slow it down. The present study is conducted with a qualitative approach, which provides a deep overview of the theoretical barriers and introduces a new categorization that makes decision making and policy making possible in this field.