توانمندی داستان‌ها در تحول شناختی کودکان گروه سنی «ب» و «ج» برپایه نظریه رفتاردرمانیِ عقلانی‌هیجانی (rebt)

مقدمه: ریشه بسیاری از مشکل‌های روحی، هیجانی و رفتاری بزرگسالان در دوران کودکی است. نظریه رفتار درمانی عقلانی‌هیجانی (rebt) و داستان‌هایی که عناصر این نظریه را داشته باشند، می‌توانند با شیوه کتاب‌درمانی به پیشگیری یا کاهش این مشکل‌ها در کودکان یا تحول شناختی آنها کمک کنند. هدف این پژوهش شناسایی میزان هم‌خوانی داستان‌‎های گروه‌های سنی «ب» و «ج» و منتشرشده توسط ناشران برجسته (یعنی افق، کانون، نظر، پیدایش و قدیانی) در بخش کودک با عناصر نظریه رفتاردرمانیِ عقلانی‌هیجانی است.روش: این پژوهش از نظر هدف کاربردی است که با روش پیمایشی و فن تحلیل محتوای کیفی انجام شد. برای گردآوری اطلاعات از سیاهه اطلاعات کتاب‌شناختی داستان‌ها و سیاهه وارسی عناصر و ابعاد و ویژگی‌های نظریه rebt استفاده شد. از 141 داستان به‌دست‌آمده، 80 داستان که حداقل عناصر نظریه rebt، یعنی a، b و c را داشتند، برای بررسی در نظر گرفته شد.یافته‌ها: از میان داستان‌های بررسی‌شده، حدود 38درصد آنها تا مرحله پیامدها (c) پیش رفته است، یعنی شخصیت داستان به‌واسطه باور عقلانی یا غیرعقلانی پیامد سالم و سودمند یا پیامد ناسالم و ناسودمندی را تجربه کرده است. در چنین داستان‌هایی کودک با دیدن پیامد یا خودش باید بتواند مرحله به‌چالش‌کشیدن باور غیرعقلانی(d) را آغاز کند یا کسانی‌که با کودک کار می‌کنند (مانند روان‌شناسان، کتابداران، والدین و...) در رسیدن به این مرحله به او کمک کنند. در نزدیک به 63درصد داستان‌ها، شخصیت آن پس از رخداد فعال‌ساز دوم (2a) است که به‌چالش‌کشیدن باور غیرعقلانی و باور عقلانی موثر (e) در او شکل گرفته است و در نهایت، پیامد سالم و سودمندی را تجربه می‌کند (2c). با خواندن این داستان‌ها کودکان از طریق همانندسازی با شخصیت داستان می‌توانند به باورهای غیرعقلانی خود پی‌ببرند.بحث و نتیجه‌گیری: نتایج این پزوهش نشان داد که این داستان‌ها، با نشان‌ دادن باور غیرعقلانی و پیامد ناسودمند یا تغییر در باور، می‌توانند ابزار توانمندی برای کتاب‌درمانی و تحول شناختی در کودکان در نظر گرفته شوند. تولیدکنندگان داستان کودک و روان‌شناسان، کتابداران و والدین می‌توانند از پیشنهادهای کاربردی این پژوهش بهره گیرند.

Assessing the Capabilities of Children 's Stories in Enhancing the Cognitive Development of Children According to the Rational Emotive Behavior Therapy (REBT) Theory

INTRUDUCTION: The aim of this study is to investigate the extent to which the elements of the REBT are embedded in children 's stories published by four Iranian distinguished publishers.METHODOLOGY: Data gathering for this survey study was carried out through the content analysis method. The population of this research consisted of all children 's stories published by four Iranian distinguished publishers (i.e., Ofogh, Kanoon, Nazar and Paydayesh) during 20052014. The study sample which was selected by convenience sampling method covered 80 stories in which there were at least 3 elements of REBT, (i.e. A, B, C). Data gathering instruments were two checklists. One checklist was assigned to bibliographic information of children 's stories and the other to the REBT elements identified in the sample stories through the content analysis.FINDINGS: Analysis of the collected data shows that children 's stories with REBT elements have the capability of managing cognitive changes. Three REBT elements (i.e., A, B, C) were identified in about 37% of the sample of the study. That is, in the end, the main characters of these stories experienced the healthy and constructive consequences or unhealthy and unconstructive consequences (Stage C). In these stories, the children themselves should pass the disputing stage (D) or people who work with them (i.e., psychologists, librarians, parents etc.) should help them for it. However, in about 62% of them, after second activated events (A2), the main characters could realize that their beliefs are irrational and then they change them.CONCLUSIONS: It can be concluded that children 's stories are suitable instrument for bibliotherapy programs based on REBT. The suggestions by this research can help those involved in the production of children 's stories. Based on the findings of this research, it is expected that creators of children 's stories and publishers produce more suitable stories through which children can identify their personality problems and experience cognitive development. It is also expected that those working with children (i.e., librarians, psychologists, parents, etc.) can base their bibliotherapy programs on the samples of this research and help children prevent or reduce psychological problems and change their irrational beliefs to rational ones.