بررسی مقاله‌های حوزه سواد اطلاعاتی و روش‌های پژوهشی به کار رفته در آنها

مقدمه: هدف مقاله حاضر بررسی روش‌شناختی مقاله‌های حوزه سواد اطلاعاتی است و مروری کوتاه بر روش‌شناسی مقاله‌های پژوهشی منتشر شده در حوزه سواد اطلاعاتی در نشریات فارسی‌زبان دارد.روش‌: پژوهش حاضر با کمک روش‌های علم‌سنجی صورت گرفته است. با مراجعه به مجله‌های حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی و مقاله‌های نمایه شده در پایگاه‌های اطلاعاتی فارسی‌زبان همچون مرکز اطلاعات علمی جهاد (sid)، مگیران و پایگاه علوم انسانی و سایر پایگاه‌های اطلاعاتی فارسی‌زبان، متن کامل مقاله‌های منتشر شده در حوزه سواد اطلاعاتی گردآوری شد. در مجموع 75 مقاله علمیپژوهشی استخراج شد و با توجه به اینکه متن کامل تمام مقاله‌های مورد بررسی قرار گرفت از روش سرشماری استفاده شد. بخش روش‌شناسی پژوهش‌ها و مقاله‌های دانلود شده به کمک روش‌های علم‌سنجی، مورد بررسی قرار گرفت و داده‌های موردنیاز استخراج شد. همچنین برای استخراج داده‌ها از نرم‌افزار اکسل استفاده شد.یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد که میانگین تعداد نویسندگان به تعداد مقاله‌های منتشر شده در حوزه سواد اطلاعاتی در بازه زمانی انجام پژوهش و در پایگاه‌های اطلاعاتی انتشاردهنده مقاله‌های فارسی سواد اطلاعاتی،2.4 می‌باشد. از تعداد 180 نویسنده مقاله در حوزه سواد اطلاعاتی، تعداد 96 نفر (53.3 درصد) مرد و تعداد 84 نفر (46.7 درصد) از آنها زن بوده‌اند. یافته‌ها همچنین نشان داد که از 75 مقاله مورد بررسی، تنها 62 مقاله (83 درصد) از رویکردهای کمی برای انجام پژوهش استفاده کرده‌اند و 13 مقاله (17 درصد) با کمک روش‌های پژوهش کیفی انجام گرفته است. 61 مقاله (81.3 درصد) با استفاده از پرسشنامه به گردآوری داده‌ها پرداخته‌اند و مطالعات کتابخانه‌ای (با 17.4 درصد) در مرتبه بعدی استفاده به‌عنوان ابزار گردآوری داده مورد استفاده پژوهشگران قرار گرفته‌اند. همچنین یافته‌های دیگر پژوهش همچنین نشان داد که دو دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری و علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، با داشتن بیشترین وابستگی سازمانی (با 6 نویسنده) در میان سایر موسسات آموزشی و پژوهشی، بیشترین انتشاردهندگان مقاله‌های این حوزه بوده‌اند. دو مجله فصلنامه دانش‌شناسی (علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی و فناوری اطلاعات) و مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات (فصلنامه کتاب) با انتشار ده مقاله، بیشترین مقاله‌های حوزه سواد اطلاعاتی را منتشر کرده‌اند.بحث و نتیجه‌گیری: در مقاله‌های منتشر شده در حوزه سواد اطلاعاتی عمدتاً از رویکردهای کمی استفاده شده است و به نظر می‌رسد توجه به انجام پژوهش‌های کیفی در حوزه سواد اطلاعاتی ضروری است.