یادگیری در پارادایم پیچیدگی: ماهیت، قلمرو و فرایند

هدف اصلی این مقاله تبیین ماهیت، قلمرو و فرایند یادگیری بر اساس پارادایم پیچیدگی می‌باشد. بدین منظور، نخست نظریه‌های سنتی یادگیری با نظر به مبانی فلسفی آن‌ها مرور شده و نحوه شکل‌گیری نظریه ارتباط گرایی در پارادایم پیچیدگی بررسی شد. سپس، ماهیت، قلمرو و فرایند یادگیری بر اساس پارادایم پیچیدگی تبیین شد. در تبیین ماهیت یادگیری در این پارادایم، سه ویژگی یادگیری پیچیده شامل «مقارنه دانش و داننده»، «کلاس و فراسیستم‌ها همچون سیستم‌های یادگیرنده» و «وابستگی متقابل تدریس و یادگیری» تبیین شدند. سپس، قلمرو یادگیری بر بستر پارادایم پیچیدگی تبیین شد. دراین‌باره، استدلال شد که یادگیرندگان علاوه بر افراد فراگیرنده می‌تواند شامل گروه‌های اجتماعی و کلاسی، مدارس، اجتماع‌ها، بدنه‌های دانش، زبان‌ها، فرهنگ‌ها، گونه‌ها و غیره نیز باشند. ازاین‌رو، سخن گفتن از «سازمان یادگیرنده» در چنین زمینه‌ای معنای شفاف‌تری می‌یابد. همچنین، درباره فرایند یادگیری استدلال شد که یادگیری فرایندی «نوپدید» بوده و شامل «تکامل همگام» افراد، گروه‌های اجتماعی و جامعه گسترده‌تر است. به‌عبارت‌دیگر، در فرایند یادگیری تاکید بر روابط میان عناصر به‌جای خود عناصر است و ذهن انسان به‌عنوان یک سیستم انطباقی مورد ملاحظه قرار می‌گیرد.