بررسی نقش ملاعلی قوشچی در انتقال دانش از مدرسه سمرقند به امپراطوری عثمانی

سیاست‌گذاری علمی و نوع روابط حاکمان با یکدیگر در پیشرفت و انتقال دانش و فرهنگ اثرگذار است. حکومت عثمانی معمولاً با تیموریان روزگار را به صلح می‌گذرانید. این موضوع موجب به‌وجود آمدن ارتباطات علمی و فرهنگی بین دو سرزمین تحت سیطرۀ این دو امپراطوری بود. تمرکز این مقاله بر روی نقش ملاعلی قوشچی در انتقال دانش ستاره‌شناسی و ریاضیات از مدرسۀ سمرقند به مدارس عثمانی است. نشان داده خواهد شد که قوشچی چگونه با فروپاشی مدرسه و رصدخانه سمرقند پس از مرگ بنیان‌گذار آن یعنی الغ‌بیگ حجم عظیمی از اطّلاعات علمی را به کشور عثمانی انتقال داد، به‌طوری که اثرات آن حتّی در ابتدای دوران انقلاب علمی اروپا نیز مشاهده می‌شود. اثرگذاری قوشچی نه‌تنها در انتقال دانش ریاضیات و ستاره‌شناسی بلکه در شکل‌گیری مدارس علمی نوین در سرزمین عثمانی قابل ملاحظه است. همچنین خواهیم دید که چگونه فروپاشی یک مدرسه علمی موجب رونق‌گیری مدارس علمی جدید در سرزمینی دیگر می‌گردد.