تاریخ‌نگار ایرانی در دربار عثمانی و رویکرد به تشیع با تکیه بر تاریخ جنّابی

العیلم الزاخر فی احوال الاوائل و الاواخر معروف به تاریخ الجنّابی کتابی است به زبان عربی در تاریخ عمومی عالم از ابتدا تا قرن دهم هجری که توسط مصطفی جنّابی به سلطان مراد سوم عثمانی (982-1003ق.) تقدیم شده است. به نوشته برخی از مولفان، تبار این مورخ از جنّابه فارس (گناوه) است و به همین سبب به جنّابی معروف شده است. اهمیت این امر نیز حضور یک مورخ ایرانی‌تبار در دربار عثمانیان در قرن دهم هجری قمری است. از این مولف تالیفات چندی برجای مانده است اما العیلم الزاخر فی احوال الاوائل و الاواخر مهم‌ترین اثر اوست که موجب اشتهارش شد. اهمیت تاریخ‌نگاری جنّابی در این است که وی نخستین تاریخ‌نگار عثمانی است که به‌صورتی جامع به تالیف تاریخ عمومی اسلام مبادرت کرده است. علاوه بر آن فذلکه یکی از کتاب‌های تاریخی معروف سلسله عثمانیان اثر کاتب چلبی نیز خلاصه‌ای از کتاب تاریخ جنابی می‌باشد. نیز العیلم الزاخر فی احوال الاوائل و الاواخر به‌عنوان ماخذ در دیگر کتاب‌های تاریخی مهم عثمانی مورد توجه تاریخ‌نگاران این دوره واقع گردیده است. این امر می‌تواند بیانگر تاثیرپذیری تاریخ‌نگاری عثمانی و مورخان آن از یک مورخ ایرانی‌تبار باشد که نکته‌ای در خور اهمیت است. از این اثر دو نسخه خطی در کتابخانه ملک تهران به شماره بازیابی 4351 و 4370 موجود است. هدف از ارائه این مقاله معرفی این اثر و ویژگی‌های آن از نظر شیوه تاریخ‌نگاری با تکیه بر چگونگی نگرش مولف آن به مسئله چالش‌برانگیز تشیع در میان دو دولت عثمانی و صفوی، با استفاده از گزارش‌های وی درباره شخصیت امامان معصوم -علیهم‌السلام- و خاندان‌های حکومتگر شیعی است.