روابط صوفیه و معتزله

بین تصوف و معتزله که هر دو در قرن دوم هجری به وجود آمده بودند، اختلافاتجدی وجود داشت. اولین عامل تضاد آنها، پیوند صوفیه با مذاهب اهل حدیث (مذهب شافعی،حنبلی، مالکی، ثوری و ظاهری) بود؛ زیرا اهل حدیث مخالفان آشتی ناپذیر معتزله بودند؛ بر همیناساس، رویارویی صوفیه و معتزله اجتناب ناپذیر به نظر می رسید. علاوه بر آن، این دو مکتب بر سرمسائل متعددی با یکدیگر اختلاف داشتند؛ مهم ترین آنها نفی کرامات پیشوایان تصوف به وسیل ةمعتزله بود. در مورد صفات الهی، دیدار خداوند و مسئلة جبر و اختیار هم بین صوفیه و معتزلهاختلاف وجود داشت. در نهایت مکتب معتزله پس از اینکه دوره ای از رشد و شکوفایی را دردورة آل بویه تجربه کرد، از بین رفت. در این جریان اشعری ها نقش عمده ای داشتند، اما نقشصوفیه نیز قابل توجه بود. این پژوهش بر آن است تا دلایل اختلاف صوفیه و معتزله و نقش صوفیهرا در زوال معتزله بررسی کند.