تعامل و تقابل نهادهای امارت و وزارت در عهد ارغون ( 683 تا 690 ق)

نهادهای امارت و وزارت در حکومت ایلخانان، از عناصر و مولفه های مهم قدرت بودند .امیرالامرا در راس نهاد امارت قرار داشت که در نظام حکومتی ایلخانان، دومین فرد به شمار می آمد . نهادوزارت که صاحب دیوان یا وزیر ممالک بر آن ریاست داشت، متشکل از دیوانسالاران عمدتاًایرانی(تاژیک) بود. تعامل و تقابل نهادهای امارت و وزارت نه فقط بر این دو نهاد تاثیرگذار بود، بلکه جامعهرا نیز دستخوش تغییر و تحولات می کرد؛ بدین معنا که همگرایی آن دو، در تداوم امنیت، بهبود حال رعایا،مالیات گیری منظم و عادلانه، همگرایی دین و دولت(حکومت) و تقویت و تداوم حکومت نقش داشت .در عهد ارغون، روابط دو نهاد امارت و وزارت دچار فراز و فرودهایی بود. امیربوقا(امیرالامرایی که ارغونرا در رسیدن به ایلخانی یاری رسانده بود) به سرپرستی وزارت ممالک نیز رسید؛ امری که در عهد ایلخانانکم سابقه بود. خود ایلخان مغول ، نهادهای امارت و وزارت را در اختیار امیر بوقا قرار داد ، اما این امرکمرنگ شدن قدرت حاکمیت ایلخانی و رویارویی ارغون با امیربوقا را باعث شد . قتل خاندان امیربوقاموجب واگرایی نهاد امارت و زمینه ساز حضور برجسته دیوانسالاران و نهاد وزارت شد. سعدالدوله یهودیبا تقویت و در اختیار گرفتن شریعت و نهاد قضاوت، درصدد احیای ابزارهای ازدست رفته نهاد وزارت بود .حمایت نهاد وزارت از سوی حاکمیت و ایلخان مغول در عصر سعدالدوله، موجب ضعف و واگرایی نهادامارت شد؛ به همین دلیل نخستین اقدام امرا در هنگام بیماری ارغون و ضعف حاکمیت ایلخانی، قتل وزیر وخاندانش بود. در این مقاله، با رویکرد توصیفی تحلیلی، چگونگی تعامل و تقابل نهادهای امارت و وزارتدر عهد ارغون بررسی شده است.