تبیین علل غلبه سیاست ورزی بر دین محوری بنی عباس در امر حج و زیارت

پیشی گرفتن اهداف سیاسی بر علایق و آرمان‌های دینی در امر حج و زیارت توسط خلفای عباسی موضوع مقاله حاضر است. این امر در حالی واقع شد که جّد این خاندان یعنی عباس‌بن‌عبدالمطلب و فرزندانش به دلیل جایگاه خود در حج یعنی منصب سقایت، در متون باقی‌مانده از عهد یادشده دارای نقشی مهم در برگزاری این فریضه دینی معرفی می‌شوند. بنابراین می‌شد از این واقعیت، توسط بنی‌عباس در رقابت با رقیبانی که مشروعیت را از آن خود می‌دانستند، چون علویان و دیگران بهره برد که چنین نشد. به عبارت روشن‌تر بهره‌گیری منابع عباسی از مسائلی چون وراثت در امامت، بسیار بیش از مهم‌ترین وجه شخصیت و شناخته شده‌ترین مسئولیت وی در دوران اسلامی و قبل از آن یعنی منصب عباس در حج است. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی چرایی این امر را مورد بررسی قرار می‌دهد. در این پژوهش مشخص گردید وجود موانع نظری و واقعیاتی که گاه ریشه در مهم‌ترین متون دینی مسلمین چون قرآن کریم داشته و گاه به سوابق عباس و خاندان او مرتبط هستند علل اصلی این کم توجهی عامدانه به جایگاه عباس در حج و عدم مشروعیت‌طلبی از آن هستند، و شیوه بهره‌گیری خلفای مزبور از حج و زیارت را به قراری که خواهیم گفت تغییر داده است.