تاریخ نگاری ناسیونالیستی مصری: مطالعه موردی الثورة العرابیة رافعی

در سال 1937م، برای نخستین بار در کتاب الثورة العرابیة، روایتی انقلابی از واقعه ای در گذشته ای نه چندان دور صورت گرفت. این واقعه، جنبش عرابی پاشا و نویسنده آن، عبدالرحمن رافعی بود. بیش از بیست سال از نخستین انتشار متن الثورة سپری نشده بود که خلاصه ای از آن به دست رافعی چاپ شد، اما این بار به نام الزعیم الثائر، احمد عرابی. خیلی زود خوانندگان و حکومت وقت تفاوت کتاب دوم را نه در خلاصه بودن آن، که در نگاه جدید و متفاوت به عرابی دریافتند. چرا رافعی جنبش عرابی را انقلاب متفاوتی روایت کرد؟ و چرا توصیفش را از پیشوای انقلاب دگرگون ساخت؟ معنا و هدف این متون چه بود؟ رویکرد مقالة حاضر برای پاسخ به این پرسش ها، مطالعه شاخصه های تاریخ نگاری دو اثر است. این شاخصه ها در قالب گفت وگوی میان متن با نویسنده و بافت های موقعیتی، اندیشه ای و سیاسی- اجتماعی زمانه ی متن تحلیل می شوند. خوانش انتقادی و چرایی تولید و تغییر متون تاریخ نگاریِ رافعی- به دلیل تعلق وی به گروه های ناسیونالیستی- تا حد زیادی روشن کننده جریان تاریخ نگاری ناسیونالیستی در مصر سدة بیستم میلادی است. از این منظر، الثورة العرابیة و خلاصه آن، بازتاب خواسته ها و سرخوردگی های تاریخ نگاری ناسیونالیستی سدة بیستم از واقعیت های جامعة عصر خویش است. واکاوی حاضر نشان می دهد، رافعی متاثر از فضای آزادتر سیاسی دهه 1930م، موقعیت حزب وطنی و اندیشه ناسیونالیستی اش، برای نخستین بار جنبش عرابی را یک انقلاب علیه استبداد و نفوذ اجنبی تعبیر کرد. رافعی در روایتش به خاطر شکست انقلاب و اشغال کشور، با تندی و خشم به عرابی تاخت. بعدها رافعی متناسب با فضای متشنج سیاسی، ناکارآمدی دولت‌مردان ملی گرا و تحول نیاز سیاسی-فکری مصر به رهبرانی متفاوت در آغازین سال های دهه 1950م، مجبور به تغییر نظرگاه منفی اش نسبت به عرابی شد.

Egyptian Nationalist Historiography: A Case Study, Al-Thorha Al-Urrabieh by Al-Rafei

For the first time, in 1937, in Al-Thorha Al-Urrabieh, a revolutionary was given narrative of an event that took place in the not too distant past. The movement was by Urrabi Pasha and author was Abdol-Rahman Al-Rafei. It was about twenty years after the first publication of the Al-Thorha that the summary was published by Al-Rafei, but this time under the name of Al-Zaiem Al-Thaer, Ahmad Urrabi. Soon readers and rulers understood the difference of the second book is not in the summary, but it is in a new and different look to Urrabi. Why did A-Rafei relate the Urrabi movement as a different revolution? Why he changed his description of the revolution leadership? What was the meaning and purpose of these texts?The approach of this paper is to answer these questions and to study features of these two the sehistoriography works. These indicators are analyzed in the form of a dialogue between the text, the author and situational, thought, social and political texture and texts of the times.Critical reading and the production and change in the historiography literature of Al-Rafei is -because of his belonging to nationalist groups- greatly clarifying insight of nationalist historiography in the twentieth century AD Egypt. From this perspective, Al-Thorha Al-Urrabieh and its summary reflects the desires and frustrations of nationalist historiography of the twentieth century, from the reality of his society at that time.The present analysis shows that for the first time Al-Rafei interpreted the Urrabi Revolution against tyranny and foreign penetration under the influence of the open political atmosphere of the 1930s, the national party and its nationalist ideas. Al-Rafei attacked in his narrative of Urrabi because of the defeat of the Revolution and the occupation of the country. Later Al-Rafei had to change his negative attitude toward the Urrabi because of to the tense political atmosphere, nationalist government inefficiency and political-intellectual developments showed the need of different leaders of Egypt in the early 1950s.