مناسبات فاطمیان با شرفای حجاز

حکومت فاطمیان(297_ 567ق.) در مصر و شام با برهه‌ای از امارت دیرپای شرفای حسنی (358 تا 1343ق.‌) در مکه مکرمه و شرفای حسینی(حک:‌360_ 1100ق.) در مدینه منوره، هم‌زمان بود. اشراف حجاز به رغم استقلال معنوی و وجاهت سیاسی، پیوسته ازسیاست‌های دولت‌های قدرتمند همجوارمتاثر بودند. در میان این دولت‌ها، فاطمیان شیعه مذهب که به عنوان دشمن و رقیب خلافت عباسی و در زمرة رقبای دولت‌های آل‌بویه و سلجوقیان در ایران شناخته شده‌اند، با برخورداری از اقتدار نظامی، تلاش خود را برای سیادت برحرمین شریفین و همراه ساختن امرای آن با سیاست‌های خود به کار بستند. بررسی تاریخی این برهه، سوالات پرشماری را در بر داشت که این پژوهش در صدد پاسخگویی به دو پرسش اصلی آن است: مناسبات فاطمیان با شرفای حاکم بر حجاز چگونه بود؟ عوامل موثر بر ایجاد استمرار روابط فاطمیان چه بود؟ دستآمد این تحقیق نشان داد که روابط فاطمیان با شرفای حجاز دو سویه، بود چنان‌که فاطمیان از برقراری روابط سیاسی با شرفا‌، به دنبال کسب مشروعیت و احراز وجاهت برای دولت خود از طریق سیطره بر حجاز بودند و علاوه براین به کوتاه کردن دست عباسیان و دولت‌های حامی آنان از حرمین شریفین هم می‌اندیشیدند. شرفا نیز به دلیل ضعف اقتصادی و ضعف اقتدار سیاسی- نظامی به دنبال تقویت بنیه مالی و حفظ موجودیت سیاسی و تداوم امارت خود از طریق روابط با فاطمیان بودند. علل تداوم روابط میان شرفا و فاطمیان را هم می‌توان در عملکرد دولت‌های آل‌بویه و سلجوقیان دانست. در این پژوهش، روش پاسخ گویی به سوالات و آزمون فرضیات مطرح، روش توصیفی - تحلیلی و استنباطی مبتنی بر داده‌های کتابخانه‌ای است.

The Relations between Fatimids and Sharifs ( Sharif of al-Hejaz)

Fatimid government (297-567 AH) in Egypt and Damascus was in part contemporary with the long-established government of Sharif of al-Hassani (358-1343 AH) in Mecca and Sharif of al-Hosseini (360-1100 AH) in Medina. Hejaz noblemen, despite their spiritual independence and political prominence, were constantly influenced by the policies of their adjoining powerful governments. Among these governments, Shiite Fatimids were considered as foes and rivals to Abbasid government and Buyid and Seljuk dynasties in Iran. Given their military supremacy, they tried their best to be in the ascendancy of the Holy Shrines and making governors follow their policies. The historical analysis of this era led to emergence of a good number of questions. The present study aims to respond to two of these questions: How were the relations between the Fatimids and Sharif of al-Hejaz governors? What factors impacted on the stability of the relations of the Fatimids? The findings of the study revealed that there were mutual relations between the Fatimids and Sharif of al-Hejaz governors in a way that the Fatimids sought to maintain their legitimacy and governmental prominence via diplomatic relations with the Sharifs and dominating Hejaz. Furthermore, they wished to inhibit the Abbasids and their allies from gaining control over the Holy Shrines. Sharifs, given their political, military, and economic weakness, also attempted to reinforce themselves financially and maintain their political stability via relations with the Fatimids. The reasons for the continuity of such relations could also be sought in the acts of the Buyid and Seljuk dynasties. The present study aims to answer these questions and test the posed hypotheses through a descriptive-analytic, inferential approach and library-oriented method of data collection.