عباسیان و چالش مشروعیت (سیمای علی بن عبدالله بن عباس در متون تاریخ نگاری سده های نخست قمری)

عباسیان برای کسب خلافت، با گروه های مختلف از جمله علویان همکاری داشتند، اما بعد از قدرت گرفتن، آنها را رقیب خود دیدند. قرابت خانوادگی با پیامبر(ص) یکی از دستاویزهای عباسیان برای اثبات شایستگی شان در کسب قدرت بود. علویان نیز با تاکید بر نسبتشان با دختر پیامبر(ص)، این ادعای عباسیان را رد می کردند. عباسیان با مسئله مسلمانی عباس عموی پیامبر(ص) و همکاری او با قریشیان مقابل پیامبر(ص) در جنگ بدر نیز مواجه بودند؛ به همین دلیل به تدوین و نقل اخبار تاریخی درباره نیاکانشان با هدف ارائه چهره مطلوبی از آنها اهتمام ورزیدند؛ از جمله تلاش کردند در تاریخ نگاری مربوط به خاندانشان، علی بن عبدالله بن عباس را فردی پرهیزکار و شایسته جانشینی برای پیامبر(ص) معرفی کنند. با توجه به ماهیت داستانی روایت های تاریخی، نگارندگان پژوهش حاضر با استفاده از شیوه های نقد فرم روایت - به طور خاص شیوه هنکلمن، مبتنی بر شناسایی شباهت میان متون مختلف درباره واقعه ای خاص و ارتباط آن با روایت های مشابه - در پی پاسخ به این سوال بوده است که روایت های مربوط به علی بن عبدالله تا چه اندازه ماهیت داستانی دارد و همسو با سیاست مشروعیت سازی عباسیان نقل شده است؟ ظاهراً رقابت های میان عباسیان با علویان، در برساخت روایت های مربوط به علی بن عبدالله نقش داشته و بیشتر روایت ها درباره او ماهیت تاریخی ندارد.

abbasids and the challenge of legitimacy:the image of ali ibn abdallah ibn abbasin early islamic historiography

the abbasids cooperated with various groups, especially the alavids on the wayto the caliphate. however, they considered the alavids as their rivals after gaining power. forabbasids, familial relations with muhammad (pbuh) were among the most important reasons toprove their right to caliphate. in this context, alavids reject this claim by emphasizing theirattribution to the daughter of muhammad (pbuh). on the other hand, abbasids were challengedwith the issue of converting abbas, the uncle of the prophet, to islam and his cooperation with thequraysh against the prophet during the battle of badr. therefore, they tried to compile andconvey historical narratives about their ancestors to present a favorable image of them. ali ibnabdallah ibn abbas was one of their ancestors and abbasid historians tried to introduce him as apious person. considering the fictional nature of historical narratives, this paper used the narrativeform criticism approaches, specifically wouter f.m. henkelman’s method. his method is basedon identifying similarities among different texts about specific events, the course of evolution andits place among similar narratives. this is done to answer the question that “to what extent thenarratives related to ali ibn abdallah ibn abbas are fictional, and were narrated in line with thepolicy of legitimizing the abbasids?” it seems that the rivalry between the abbasids, the alavids,and the umayyads played a significant role in creating the narratives about ali ibn abdallah ibnabbas, and most of the narratives about him are not historical