نقش و جایگاه کلبعلی‌خان کنگرلو نخجوانی در جنگ های دوره اول ایران و روس در قفقاز

دورۀ دوم حکمرانی کلبعلی خان از امرای متنفذ خاندان کنگرلو بر نخجوان (حک: 1219-1235ق/ 1804-1820م)، مقارن با جنگ های اول ایران و روسیه بود. او در آغاز این جنگ ها، به همکاری با سرداران نظامی روس پرداخت، اما در اثنای جنگ ایروان (1219ق/1804م)، به حکومت قاجاریه گرایش یافت. این سوال مطرح است که: علل گرایش کلبعلی‌خان در آغاز جنگ به روس ها و سپس چرخش او به ایران و در ادامه تردید در همکاری با حکومت قاجاریه چه بود؟ این مسئله با تکیه بر مجموعه نسخ خطی مکاتبات خاندان کنگرلو و منابع تاریخی قاجار و اسناد روسی بررسی شده است. نتیجه آنکه کلبعلی خان برای مقابله با سیاست حذف و ادغام نخبگان محلی در ساختار حکومت یکپارچه ایران با هدف بقای سیاسی خود، به روس ها گرایش یافت که برآیند آن عزل او توسط آقامحمدخان از حکمرانی نخجوان بود. در مقابل، سیاست ملایم فتحعلی شاه توام با وعدۀ حکمرانی نخجوان و حضور گروگانی از خانوادۀ او در دربار قاجار، به گرایش کلبعلی خان به حکومت ایران منتهی شد. البته این همکاری به علت رفتار مذبذب کلبعلی خان با بدگمانی متقابل استمرار داشت.

the role and position of kalbalikhan kangarloo nakhjavaniin the first round of iranian-russian wars in the caucasus

the second period of the rule of kalbalikhan (1219-1235 ah/1804-1820 ad), one of the powerful rulers of the kangarloo dynasty over nakhjavan, coincided with the first round of wars between iran and russia. at the beginning of these wars, he cooperated with russian military commanders, however, during the war of yerevan (1219 ah/1804 ad), he turned to the qajar government. so the question is raised that “what were the causes of kalbalikhan’s inclination towards the russians before the war, and then his turning to iran and continuing to hesitate to cooperate with the qajar government? “this issue has been investigated based on the collection of manuscripts of the kangarloo family’s correspondences, qajar historical sources, and russian documents. the findings shows that kalbalikhan turned to the russians to deal with the policy of eliminating and integrating local elites in the structure of the unified government of iran with the aim of his political survival, which resulted in his dismissal from the nakhjavan government by agha mohammad khan. in contrast, fath ali shah’s tolerant policy, along with the promise of nakhjavan’s rule and the presence of hostages from his family in the qajar court, led to kalbalikhan’s inclination towards the government of iran. however, this cooperation continued along with mutual suspicion due to kalbalikhan’s erratic behavior.