عوامل موثر در مهاجرت صوفیان از ایران به آناتولی دورۀ سلاجقه روم

در فاصله زمانی قرون پنجم تا هفتم قمری، ‌شماری از افراد جامعه نخبگانی از جمله متصوفان و عارفان مسلمان، ایران را به قصد آناتولی ترک کردند. در پژوهش پیش ‌رو تلاش شده است با روش تاریخی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای، چرایی مهاجرت صوفیان بررسی و تبیین شود. با الهام از نظریۀ جاذبه و دافعۀ «اورت. اس. لی» و با تکیه بر شواهد تاریخی، مشخص گردید برخلاف باور رایج که بر تاثیر حملۀ مغول بر مهاجرت متصوفان به عنوان اصلی‌ترین عامل مهاجرت مبتنی است، سلسله عوامل رانشی همچون افزایش روزافزون جمعیت مهاجران ترکمن، رواج تعصبات اعتقادی و تقویت آن توسط اهالی سیاست، جنگ‌ها، منازعات و بلایای طبیعی و مجموعه‌ای از عوامل کششی از جمله فعالیت‌های تبلیغی، آموزشی و دفاع از مرزهای اسلام، اقامۀ دین، محترم شمردن متصوفان توسط سلاطین سلجوقی و تساهل و تسامح آنان و همچنین دوری آناتولی از مناطق پرآشوب، به عنوان مهم‌ترین عوامل موثر در تحقق پدیدۀ مهاجرت صوفیان و عارفان به آناتولی قابل بررسی می‌باشند.  

the effective factors in the emigration of sufisfrom iran to anatolia during the sultanate of rum era

a countless number of people from the elite society, including sufis and mystics, left iran for anatolia between 5th-7th centuries ah/11th-13th centuries ad. in this research, it has been tried to investigate and explain the reason for the emigration of sufis by combining two descriptive and analytical approaches, and relying on library sources. inspired by the everett s. lee’s push and pull theory, and relying on historical evidence, and contrary to the common belief which considers the influence of the mongol attack as the main factor for such emigration, it was found that the most important effective factors in the realization of the emigration of sufis and mystics to anatolia can be considered: a series of pushing factors such as the ever-increasing population of turkmen immigrants, the spread of religious prejudices and its strengthening by politicians, wars, conflicts and natural disasters; as well as a series of pulling factors including the propaganda, educational activities and defense of the borders of islam, establishment of religion, respecting mystics by seljuk sultans and their tolerance and distance of anatolia from turbulent areas.