صورت‌بندی کارکردی طبقات اجتماعی در سراج الملوک ابوبکر طرطوشی(متوفای 520 ق)

ابوبکر طرطوشی فقیه مالکی سدۀ ششم قمری، در سراج الملوک نظریه خود دربارۀ حاکمیت و جامعۀ ایده آل اسلامی، به‌ویژه ناظر به درک خود از جامعه سنّی‌مذهب مصر در دوران گذار از فاطمیان اسماعیلی را مطرح کرده است. این پژوهش با شیوه ای کتابخانه ای و روش های تحلیل تاریخی و تحلیل مضامین و همچنین بهره مندی از الگوی بحران شناختی توماس اسپریگنز، کوشیده است صورت بندی طبقات اجتماعی و جایگاه هر یک از آنها را در اندیشۀ طرطوشی بازشناسی کند. طرطوشی صورت بندی طبقات چهارگانۀ ایران باستان را در چارچوبی کلی اخذ کرده، اما از نظر محتوا و کارکرد تغییراتی داده و کوشیده است شرایط عصر خود، از جمله جامعۀ در حال گذار از فاطمیان را به شیوه‌ای نو در آن ترسیم نظری کند. او با قدرت بخشیدن به طبقۀ عالمان، آنان را در جایگاه مشاوران حکمران جانمایی کرده تا در دوران گذار به اقتدار اهل تسنّن یاری رسانند. او کارگزاران را نیز برای کارآمدی روال دولت به شکلی ساختارمند و وظیفه محور بازتعریف کرده و همچنین با نوعی طبقه انگاری اقلیت های دینی مسیحی و یهودی (اهل ذمّه)، اقتدار اجتماعی آنان را به نفع انسجام جامعۀ تسنن فرو کاسته است.

the functional formulation of social classes in siraj al-muluk by abu bakr al-turtushi (d. 520 ah)

abu bakr al-turtushi, the maliki jurist of the 6th century ah, in his siraj al-muluk, has put forward his theory about the ideal islamic society and sovereignty, especially with regard to his conceptions of the sunni society of egypt during the transition era from the ismaili fatimids. this research has tried to recognize the role of each social class in al-taurtushi’s thought using desk study method, historical analysis and themic analysis methods, as well as benefiting from the model by thomas spragens for understanding crisis. al-turtushi took the formulation of the four classes of ancient iran as his general framework; however, he made some changes in terms of content and function and tried to theoretically incorporate the situation of his own era, including the society during transition from the fatimids in a new way. by empowering the class of ulama (i.e. scholars), he placed them in the position of advisors to the rulers to help the authority of the sunnis during the transition period. he also redefined the agents for the sake of efficiency of the government in a structured and task-oriented way. moreover, by classifying christian and jewish religious minorities, he undermined their social authority for the benefit of the cohesion of the sunni society.