واکاوی نقش سیاسی و نظامی سلسله‌های جستانی و مسافری در دیلم و آذربایجان از اواخر قرن دوم تا پنجم قمری

سلسله‌های جستانی (سدۀ دوم تا پنجم قمری) و مسافری (سدۀ چهارم تا پنجم قمری) از اولین سلسله‌های دیلمی بودند که گرایش شیعی داشتند و به تبلیغ این مذهب در دیلم و آذربایجان ‌پرداختند. با وجود نقش این سلسله‌ها در گسترش تشیع اما تاکنون در این زمینه پژوهش مستقلی انجام نگرفته است. مقاله حاضر با تکیه بر رویکرد توصیفی-تحلیلی به نقش سیاسی و نظامی این سلسله‌ها در گسترش تشیع در دیلم و آذربایجان طی سده‌های دوم تا پنجم قمری پرداخته است. پرسش اصلی پژوهش این است که: سلسله‌های جستانی و مسافری در گسترش تشیع چه نقشی داشته‌اند؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که شاهان این سلسله‌ها با دعوت از داعیان و مبلّغان زیدی و اسماعیلی به قلمرو خود، زمینه مناسبی برای فعالیت آنها فراهم کردند و با حمایت سیاسی و نظامی از آنها، به گسترش تشیع در دیلم و آذربایجان کمک کردند و برخی از شعائر شیعی را در این مناطق رواج دادند.  

analyzing the political and military roles of the justanidand musafirid dynasties in daylam and azerbaijanfrom 2nd to 5th century ah

the justanid dynasty (2nd-5th century ah) and musafirid dynasty (4th-5th century ah) were among the first dynasties of daylam with shiite tendency who propagated this denomination in daylam and azerbaijan. despite the role of these dynasties in the expansion of shiism, no research has been conducted in this context yet. this paper, using descriptive-analytical method, aims to deal with the political and military roles of these dynasties in the expansion of shiism in daylam and azerbaijan from the second to the fifth centuries ah. the main question of this research is: what is the role of the justanid and musafirid dynasties with regard to the expansion of shiism in these areas? the findings of this research show that the kings of these dynasties, by inviting zaydi and ismaili preachers and missionaries to their territory, provided a suitable environment for their activities and provided political and military support to them, helping the spread of shiism in daylam and azerbaijan, and some of the shia rituals were popularized in these areas.