عطر رازیانه‌های سرخ؛ رهبران گمنام اسماعیلی در قرن یازدهم قمری/ هفدهم میلادی

منابع اسماعیلی و ضدّ اسماعیلی در نحوۀ ترسیم شخصیت «داعیان» اسماعیلی سخت متفاوت‌اند. از نظر نویسندگان اسماعیلی، داعیان مومنانی نجیب، مهربان و متدین بودند که پیام واقعی اسلام را تبلیغ می‌کردند؛ حال آنکه از نگاه بدخواهان، شرورانی شوم و بی‌وجدان بودند. با این حال، همه در یک ویژگی اتفاق نظر داشتند؛ داعیان عموماً بااحتیاط و ناشناس و به دور از چشم کنجکاو مقامات متخاصم فعالیت می‌کردند. بنابراین شعر «خالو محمود علی» اسماعیلی که مربوط به قرن یازدهم قمری/ هفدهم میلادی است و در این مقاله ویرایش و تحلیل شده، موردی نادر است. شاعر در دوره‌ای که تقریباً چیزی از اسماعیلیان نمی‌دانیم، اشخاص برجستۀ جماعت اسماعیلی را در مکان‌هایی پراکنده در سراسر خراسان، قهستان، بدخشان، عراق، ترکستان و هندوستان بر‌شمرده است. در این مقاله به نسخ خطی موجود شعر پرداخته‌ایم؛ همچنین با ارائۀ تصحیح انتقادی اثر، از عناصری در شعر که انعکاس گونۀ ادبی «دعای تقرب»‌اند، بحث کرده‌ایم و نیز آنچه را که دربارۀ خود شاعر استنباط کرده‌ایم، مورد تحلیل قرار داده‌ایم. 

the scent of the scarlet pimpernels: ismaili leaders of the 11th century ah/17th century ad

ismaili and anti-ismaili sources differ dramatically in how they depict the ismaili “inviters” (dāʿīs). to ismaili authors, the inviters were noble, kind, and pious believers who propagated the true message of islam, while to their detractors the inviters were sinister, unscrupulous villains. however, all agreed on one feature: the inviters generally worked discreetly and anonymously, far from the prying eyes of hostile authorities. thus, the 11th/17th-century poem of the ismaili khālū maḥmūd ʿalī, edited and analyzed in this article, is a rarity. the poet enumerates ismaili notables in locations scattered throughout khurāsān, quhistān, badakhshān, ʿirāq, turkistān, and hindūstān in a period in which we know almost nothing about the ismailis. the article discusses the existing manuscripts of the poem and its prosody. it continues by providing a critical edition, discusses elements in the poem that reflect the literary genre of “prayers of proximity” (duʿā-yi taqarrub), and analyzes what we can deduce about the poet himself.