بررسی سفرهای دریایی حج در قرون چهارم و پنجم قمری و نقش آن در توسعه و عمران بندر جده

مسلمانان به قصد زیارت خانه خدا، از مسیرهای مختلفی خود را به عربستان می‌رساندند که از سه طرف توسط دریا احاطه شده است. در قرون اول تا سوم قمری بیشتر حاجیان از مسیرهای زمینی این مسافرت را انجام می‌دادند. از اواخر قرن سوم قمری عواملی چون ضعف خلفای عباسی، رقابت خلفای فاطمی و عباسی و همچنین حملات قرامطه و راهزنان به کاروان‌های حجاج، موجب ناامنی مسیرهای زمینی می‌شد و زائران را دچار مشکل می‌کرد. تقریباً همزمان با این تحولات، شهربندر جده شکوفایی روزافزونی را تجربه می‌کرد. نگارندگان تحقیق حاضر با روش تحلیل تاریخی، رابطۀ احتمالی این متغیرها را بررسی ‌کرده‌اند. دستاوردهای پژوهش نشان می‌دهد که ناامنی راه‌های زمینی و همزمانی آن با رونق تجارت دریایی، موجب رونق گرفتن سفر دریایی به حج از مسیر سیراف و صحار به جده گردید که تحت تاثیرحضور ایرانیان و کاروان حاجیان، چند قرن شکوفایی اقتصادی و تجاری را تجربه کرد.    

investigation of hajj marine pilgrimage in the 4th and 5th centuries a.h. and its role in the development and construction of jeddah port

in order to visit the kaaba, muslims reach arabia from different routes, which is surrounded by the sea on three sides. in the first to third centuries a.h., most of the pilgrims made this journey by land. from the end of the 3rd century a.h., some factors such as the weakness of the abbasid caliphs, the rivalry between the fatimid and abbasid caliphs, the attacks of qaramata and bandits on the pilgrim caravans, caused the insecurity of land routes and some problems for the pilgrims. almost simultaneously with such changes, the jeddah port was experiencing increasing prosperity. the present research examines the possible relationship of these variables using historical analysis method. the results of the research show that the insecurity of the land routes and its coincidence with the boom in maritime trade led to the prosperity of the marine pilgrimage from siraf and sohar to jeddah, which was influenced by the presence of iranians and pilgrims’ caravans, and then experienced several centuries of economic and commercial prosperity.